Nhân dịp kỉ niệm 50 năm con người đặt chân vào vũ trụ, mời các bạn chiêm ngưỡng bộ ảnh với các trung tâm vũ trụ Nga cùng những con người đã biến thành tựu lịch sử của Yuri Gagarin thành hiện thực.


Bức chân dung này tại Trung tâm Huấn luyện Nhà du hành vũ trụ Nghiên cứu Khoa học Yuri Gagarin, còn gọi là Star City, kỉ niệm nhà du hành Liên Xô đầu tiên đặt chân lên vũ trụ.

Gagarin là con trai thứ ba trong một gia đình nông dân hợp tác xã. Ông được chọn từ nhóm 20 phi công khác cho sứ mệnh lịch sử trên, sứ mệnh ông đã hoàn thành ngay sau sinh nhật lần thứ 26 của mình trong phi thuyền Vostok. Chuyến bay thành công đã mang lại cho Gagarin vị thế anh hùng quốc gia và tiếng tăm quốc tế, nhưng tên tuổi của ông không thọ lâu – ông đã qua đời trong một vụ rớt máy bay trong lộ trình bay tập luyện, 8 năm sau sứ mệnh vũ trụ trên.

(Ảnh: Maria Gruzdeva)


Kĩ sư A. Osipova tại phòng điều hành của một trong những vật mô phỏng Star City, thiết bị dùng để cho phi hành gia thực tập trải nghiệm như ở trong phi thuyền Soyuz-TMA.

Loạt phi thuyền Soyuz lần đầu tiên mang con người lên quỹ đạo vào năm 1967, và tàu Soyuz-TMA thế hệ thứ tư ra đời vào năm 2003. TMA còn là phiên bản “nhân trắc” vì nó được thiết kế để chứa được những phi hành gia cao hơn. Nó là kết quả của chương trình hợp tác Nga-Mĩ về Trạm Vũ trụ Quốc tế.

(Ảnh: Maria Gruzdeva)


Những bộ đồ hấp dẫn này là bộ phận của bộ đồ áp suất âm. Trên Trái đất, lực hấp dẫn gây ra một gradient áp suất giữa chân và đầu của bạn, nhưng ở bên ngoài vũ trụ, áp suất máu của bạn bằng ở mức 100mmHg trên khắp cơ thể bạn. Để bù lại cho tình trạng kì lạ này, cơ thể giảm lượng máu trong hệ tuần hoàn. Bộ quần này có tác dụng giảm những tác động này bằng cách ổn định dòng máu trong tình trạng không trọng lượng.

(Ảnh: Maria Gruzdeva)


Bộ đồ du hành vũ trụ này dược dùng trong cơ sở Vykhod, nơi các nhà du hành treo lơ lửng trên trần nhà để tập đi bộ trong vũ trụ.

(Ảnh: Maria Gruzdeva)


Một cách khác mô phỏng sự không trọng lượng và sức ép dưới nước. Ở đây, một nhà du hành tập đi bộ vũ trụ trong một hồ huấn luyện lớn ở Star City; hồ sâu 12 mét.

(Ảnh: Maria Gruzdeva)


Bệ phóng tại sân bay vũ trụ Baikonur đã chứng kiến nhiều thế hệ tên lửa kể từ chuyến hành trình Vostok của Gagarin cách đây 50 năm. Ở đây, một trong những phi thuyền Soyuz mới đây đang sẵn sàng rời bệ phóng cho một sứ mệnh khác.

(Ảnh: Maria Gruzdeva)

50 năm sau sự kiện ông trở thành người đầu tiên bay vào vũ trụ, chúng ta hãy dõi theo nhà du hành người Nga này trong sứ mệnh của ông.


12 tháng 4 năm 1961 (ngay trước khi phóng)

Sergei Korolev (kĩ sư trưởng chương trình vũ trụ của Liên Xô): Tôi muốn nhắc anh rằng sau khi tín hiệu sẵn sàng 1 phút, sẽ có khoảng 6 phút trước khi chuyến bay bắt đầu. Cho nên đừng lo lắng gì cả.

Yuri Gagarin: Tôi nghe anh. Tôi hoàn toàn bình tĩnh.

Pavel Popovich (nhà du hành tại mặt đất): Yuri, anh ở trong đó có buồn không?

YG: Nếu anh mở nhạc cho tôi nghe thì...

SK (nói với các kĩ thuật viên của ông): Đáp ứng yêu cầu. Mở nhạc cho anh ta nghe đi. Lặp lại: hãy mở nhạc cho anh ta nghe.

YG: Họ vừa mở một bản tình ca.

SK: Tôi nghĩ đó là một chọn lựa tốt, Yuri à.

PP: Tốt, giờ thì trong đó không còn buồn nữa rồi nhé! Mọi người thật sự vui mừng là mọi thứ diễn ra suôn sẻ và tốt đẹp đối với anh.

Rời bệ phóng

SK: Chúng tôi đang mở động cơ đốt... Bay lên nào!

YG: Poyekhali! [Đi nào!] Tiếng ồn trong cabin là tiếng rền nhỏ. Mọi thứ đều tốt đẹp, cảm giác thật tuyệt.

SK: Chúng tôi chúc anh bay may mắn nhé.

YG: Tạm biệt, hẹn sớm gặp lại các bạn thân yêu. Dao động trở nên nhanh hơn, tiếng ồn tăng lên...

3 phút sau khi phóng

SK: Anh bạn cảm thấy sao rồi?

YG: Tôi có thể nhìn thấy Trái đất. Tôi đang ngắm các đám mây. Tuyệt đẹp, quá đẹp đi! Các anh nghe tôi nói có rõ không?

SK: Chúng tôi nghe rõ, tiếp tục bay đi.

6 phút sau khi phóng

YG: Giờ thì Trái đất bị bao phủ bởi mây và nhiều mây hơn... giờ thì những đám mây đã tản ra. Tôi có thể nhìn thấy rõ các lớp địa hình: băng tuyết, rừng cây, núi non. Cảm giác thật tuyệt.

~20 sau khi phóng

YG: Cảm giác không trọng lượng thật thú vị. Mọi thứ đều bồng bềnh. Tuyệt quá đi mất!

~57 phút sau khi phóng

YG: Tôi có thể nhìn thấy đường chân trời của Trái đất. Nó có một quầng sáng xanh thật đẹp. Bầu trời thì tối đen. Tôi có thể nhìn thấy các vì sao – một cảnh tượng đẹp lộng lẫy.

~66 phút sau khi phóng

YG: Tôi đang bay trên biển. Ta có thể xác định hướng chuyển động của biển.

Hạ cánh (108 phút sau khi phóng)

(Gagarin đáp xuống trên một cánh đồng ở vùng Saratov thuộc Liên Xô. Anna Takhtarova và một cô gái đón ông ở đó)

YG: Đừng sợ nhé, đồng chí! Tôi là bạn mà.

Anna Takhtarova: Anh vừa từ vũ trụ đến à?

YG: Đồng chí sẽ không tin đâu.

Phát biểu đầu tiên của Gagarin khi tiếp đất (theo tường thuật của đài phát thanh Moscow)

YG: Tôi muốn báo cáo với Đảng, Chính phủ của chúng ta và cá nhân ngài Nikita Khrushchev [khi đó là lãnh tụ của Liên Xô] rằng sứ mệnh đã thành công tốt đẹp. Tôi tiếp đất an toàn mà không bị tổn thương hay chấn động gì. Sự gia tốc là một trải nghiệm khổ sở, nhưng có thể chịu đựng được.

Hồ sơ

Ngày 12 tháng 4 năm 1961, Yuri Gagarin, 27 tuổi, trở thành người đầu tiên bay vào vũ trụ, hoàn thành quỹ đạo bay 108 phút vòng quanh Trái đất. Những tư liệu này trích từ các báo cáo trên phương tiện truyền thông và biên bản bay ghi lại sự trao đổi giữa Gagarin và kĩ sư trưởng tên lửa Sergei Korolev và nhà du hành Pavel Popovich ở trên mặt đất.

Tàu vũ trụ chở Gagarin không thể hạ cánh với du hành gia bên trong hay Gagarin đã nhảy xuống khỏi xe để “giải quyết nỗi buồn” khi trên đường tới bệ phóng…là những bất ngờ thú vị về chuyến bay đầu tiên của con người vào vũ trụ tròn 50 năm trước.


50 năm trước, vào ngày 12/4/1961, nhà du hành vũ trụ người Nga Gagarin đã trở thành người đầu tiên bay vào không gian, đánh dấu kỷ nguyên bay vào vũ trụ của nhân loại.

Tên lửa đưa tàu vũ trụ Vostok 1 chở Gagarin được phóng đi từ trung tâm vũ trụ Baikonur vào 6h07 sáng (giờ địa phương).

Khi đạt tốc độ chưa từng có tiền lệ vào thời điểm đó, con tàu đã thoát ra khỏi sức hút của trái đất, tiến vào quỹ đạo, bay một vòng trước khi tiến trở lại bầu khí quyển và hạ cánh xuống đất Liên Xô (cũ).

Dưới đây là sáu sự thực thú vị về sứ mệnh lịch sử trên của Gagarin.

Gagarin ở trong vũ trụ bao lâu?

Tổng thời gian của sứ mệnh bay vào không gian đầu tiên của con người kéo dài 108 phút, nhưng hành trình bay quanh quỹ đạo trái đất, với vận tốc 17.500 dặm/giờ (hơn 28.000km/h) diễn ra chưa đầy 1 tiếng 30 phút.

Trong thời gian đó, Vostok 1 bay chưa hết hoàn toàn một vòng quỹ đạo, với độ cao tối đa là 203 dặm (326km), trước khi giảm tốc tới điểm khoang tàu vũ trụ được kéo trở lại bầu khí quyển để trở về trái đất.

Tàu vũ trụ Vostok 1 là loại tàu gì?

Vostok là khoang tàu hình cầu, được thiết kế nhằm triệt tiêu những thay đổi ở tâm trọng lực. Theo cách này, tàu có thể đảm bảo cho nhà du hành duy nhất được thoải mái dù đi theo hướng nào. Tuy nhiên, tàu không được thiết kế để hạ cánh xuống trái đất khi nhà du hành vẫn ở bên trong.

Không giống như những tàu vũ trụ sau này của Nga, như loại tàu Soyuz hiện đại, Vostok 1 không được trang bị hệ thống giúp nó giảm tốc khi hướng trở lại trái đất, vì vậy Gagarin phải bật dù ra ngoài trước khi chạm đất, ở độ cao khoảng 4 dặm (6,5km).

Khiếm khuyết trên đã được người Nga giữ bí mật trong thông cáo báo chí chính thức của mình, do sứ mệnh có thể bị xem là không thành công.

Điều gì khiến các tàu trước đó không bay được vào quỹ đạo?

Đó là tốc độ.

Để thoát khỏi lực hút của trái đất, tàu vũ trụ cần phải đạt tới vận tốc 17.500 dặm/h, hay khoảng 5 dặm/giây. Trước sứ mệnh Vostok 1, không có tên lửa nào đủ mạnh để đẩy tàu đi với vận tốc nhanh như vậy. Chính hình dạng cầu của Vostok đã giúp cho tên lửa đẩy được nó đạt được vận tốc cần thiết.

Vostok được thử nghiệm như thế nào trước sứ mệnh của Gagarin?

Vài tuần trước đó, một mô hình tàu của Gagarin, Vostok 3KA-2 đã hoành thành chuyến bay quanh quỹ đạo thấp của trái đất, mang theo một hình nộm bằng người thật có tên gọi Ivan Ivanovich và một con chó có tên gọi Zvezdochk.

Ivan đã được bán trong phiên đấu giá của Sotheby năm 1993.

Yuri Gagarin là ai?

Yuri Gagarin là phi công 27 tuổi thuộc Không quân Liên Xô khi thực hiện chuyến bay đầu tiên và duy nhất của mình vào vũ trụ. Sau chuyến trở về vang dội, anh luôn là một “báu vật” của quốc gia, khiến nhiều người cho rằng anh không nên thực hiện thêm một sứ mệnh nguy hiểm nữa.

Nhưng cuối cùng Gagarin lại tiếp tục chuẩn bị để trở lại vũ trụ một lần nữa. Và anh đã qua đời trong một vụ tai nạn khi đang thực hiện buổi tập luyện thường lệ. Gagarin vẫn là anh hùng sau khi Liên Xô tan rã.

Như đã thành thông lệ, các nhà du hành vũ trụ ngày nay vẫn tiến hành một truyền thống “thiêng” trong ngày rời trái đất, dựa trên các bước chuẩn bị trước chuyến bay năm 1961. Trên đường tới bệ phóng, chiếc xe chở các nhà du hành thường dừng lại để các thành viên trong đoàn có thể nhảy xuống xe và “giải quyết nỗi buồn” như Gagarin đã từng làm trong buổi sáng làm nên lịch sử của mình.

Bệ phóng vẫn được sử dụng

Một di sản vẫn còn trong chuyến bay lịch sử của Gagarin là bệ phóng của sứ mệnh năm đó tại trung tâm Baikonur. Bệ phóng vẫn được sử dụng cho đến ngày này, với du hành đoàn gần đây nhất lên Trạm vũ trụ quốc tế cất cánh vào tuần trước, ngày 5/2 (giờ địa phương).

Trung tâm Baikonur là một trong nhiều trung tâm phóng tàu vũ trụ của Cơ quan vũ trụ liên bang Nga (được biết đến với tên gọi Roscosmos), nhưng không nằm ở Nga. Trung tâm nằm ở Kazakhstan, nước từng thuộc Liên bang Xô Viết trong thời Chiến tranh Lạnh.

Các nhà du hành vũ trụ vẫn tiếp tục được phóng đi từ bệ phóng Vostok 1 của Gagarin trong suốt Chiến tranh Lạnh và truyền thống này vẫn tiếp tục cho đến ngày nay.

Ngay trước kỷ niệm 50 năm ngày lần đầu tiên con người bay vào khoảng không vũ trụ (12-4-1961 – 12-4-2011), Ủy ban điều tra chính phủ về tai nạn thảm khốc làm phi công vũ trụ số 1 của hành tinh Yuri Gagarin tử nạn đã công bố kết quả điều tra sau 43 năm giữ kín.

Nguyên nhân cái chết của hai phi công đã được... bảo mật

Xin nhắc lại là vào ngày 27-3-1968, Gagarin cùng huấn luyện viên bay Vladimir Seregin bay tập trên chiếc máy bay huấn luyện MIG 15. Máy bay đang bổ nhào thì bị rơi đâm đầu xuống đất tại khu rừng gần Kirdzach. Cú đâm mạnh đến mức chiếc máy bay nặng 5 tấn đã vỡ tan hệt như một cái lọ thủy tinh bị đập vào bức tường bê tông.


Ngay lập tức, một Ủy ban điều tra của chính phủ đã được thành lập để điều tra nguyên nhân dẫn đến cái chết của Yuri Gagarin và bạn của ông. Công việc đã được tiến hành cực kỳ cẩn trọng, với sự hỗ trợ của hàng trăm chuyên gia. Người ta đã dò tìm từng li từng tí một khu vực có bán kính 3 cây số quanh cái hố hình phễu mà chiếc MIG 15 để lại khi lao xuống. Từng mảnh vụn bé nhất của chiếc máy bay được nghiên cứu kỹ lưỡng. Và...

Các kết luận của Ủy ban điều tra được đóng dấu mật. Cho đến trước ngày 7-4-2011, chỉ có một tài liệu chính thức duy nhất về cái chết của Gagarin và Seregin được công bố là cáo phó của Bộ Chính trị BCH T.Ư Đảng Cộng sản Liên Xô: “... Do tai nạn khi đang thực hiện chuyến bay tập...”. Trong cáo phó không có một chữ nào về nguyên nhân cái chết của hai phi công.

Liệu có thể nói rằng giờ đây, sau 43 năm, rốt cuộc chúng ta được biết sự thật về cái chết của Gagarin?


Vì động tác bổ nhào quá gấp!

Các chuyên gia cho rằng nguyên nhân dẫn đến tai nạn là do Gagarin thực hiện động tác cơ động quá gấp. Ủy ban điều tra kết luận: “Xuất phát từ phân tích các tình tiết của chuyến bay và các vật chứng điều tra, nguyên nhân nhiều khả năng nhất của tai nạn là việc thực hiện quá gấp động tác cơ động để tránh một bóng thám không. Hoặc là, ít khả năng hơn, để tránh việc máy bay lao vào mép cao của lớp mây thứ nhất” - ông A. Stenanov, người đứng đầu cơ quan bảo đảm hoạt động lưu trữ của tổng thống Nga trích dẫn từ văn bản kết luận.

Kết quả là động tác bổ nhào quá gấp đã dẫn tới máy bay lao xuống đất trong điều kiện thời tiết phức tạp. Tuy nhiên, liệu có không chứng cứ chính Gagarin là người thực hiện động tác cơ động quá gấp? Có thể là Seregin thực hiện động tác cho máy bay tránh nguy hiểm?

Hơn nữa, theo ý kiến của các chuyên gia thì người điều khiển máy bay cuối cùng là Seregin: Góc phá hủy trên miếng đệm chân ga máy bay trùng với góc phá hủy đế giày của Seregin. Trên đế giày của Gagarin không có dấu vết đó.

Và một câu hỏi thông thường: tại sao cả nước phải đợi lâu như vậy để tài liệu được giải mật? Lãnh đạo của Đảng (nơi báo cáo của Ủy ban điều tra được gửi tới) có thể đã quyết định rằng không nên làm hoen ố hình ảnh của một anh hùng nhân dân (đã phạm sai lầm trong điều khiển máy bay) và cho báo cáo vào tủ mật.


Nhưng, nếu nghĩ cho kỹ thì đến hôm nay câu hỏi ai là người cuối cùng điều khiển máy bay không còn quan trọng nữa. Bởi vì sau nhiều chục năm, kết tội các phi công thiếu chuyên nghiệp là ngu ngốc và thiếu tử tế. Seregin là một phi công cực kỳ kinh nghiệm. Ông rất nghiêm túc trong nỗ lực khôi phục các kỹ năng bay của Gagarin. Điều quan trọng hơn là cuối cùng biết được sự thật. Bởi hậu quả của việc “im lặng” ngần ấy năm là sự xuất hiện của không dưới hàng chục giả thiết về cái chết của người anh hùng.

Vẫn cần một cuộc điều tra khác

Ngay từ những năm 70 thế kỷ trước, phi công vũ trụ số hai của hành tinh là German Titov đã nêu giả thuyết tương đối giống với kết luận vừa được công bố của Ủy ban điều tra của chính phủ. Ông cho rằng máy bay có thể đã va phải một trong các bóng thám không do các nhà khí tượng đưa lên không trung. Có một thiết bị được treo trên bóng thám không này, có thể nó đã va vào cánh hoặc ca bin máy bay. Nhưng người ta đã không lắng nghe Titov.

Một chuyên gia khác về thiết bị hàng không là I.I. Kuznetsov trong một nghiên cứu trước đây đưa giả thuyết là ca bin máy bay đã bị hở khiến các phi công trong khoảnh khắc bị mất tri giác. Ông cũng cho rằng máy đã bổ nhào gấp. Theo ông, khi Gagarin và Seregin tỉnh lại thì đã quá muộn: máy bay chỉ còn cách mặt đất vài mét.

Có thể các chuyên gia sẽ không bị thuyết phục đến cùng bởi kết luận của Ủy ban điều tra. Còn có quá nhiều điểm chưa rõ. “Cá nhân tôi không khẳng định dứt khoát sai lầm của phi công - Viện sĩ thông tấn Viện hàn lâm vũ trụ Nga A. Dzeleznyakov nói - Có một loạt nguyên nhân, khi phi công nhìn thấy phía trước có một vật thể, anh ta sẽ phản ứng theo bản năng để tránh va chạm”.

Chúng tôi nghĩ rằng chỉ một cuộc điều tra khác mới có thể đặt dấu chấm cuối cùng cho việc giải mã nguyên nhân tai nạn của chiếc MIG 15 của Gagarin. Rất may là mảnh vụn của chiếc máy bay xấu số hiện vẫn còn giữ tại một trong các viện nghiên cứu hàng không ở gần Mátxcơva.