Đạo Phật giáo là nơi cứu khổ,

Độ chúng sanh không bỏ một ai;

Lòng thương yêu khắp nhơn loài,

Không hề muốn thấy một ai khổ trần.

Đường chơn chánh trên hơn tất cả,

Nẻo nhiệm mầu chẳng có chi bì;

Muốn người rõ tánh từ bi,

8. Cho nên Phật bảo con đi khuyên đời.

Đêm thanh vắng dùng lời nhiệm nhặc,

Khách thường trần bất đắc chơn ngôn;

Riêng con tâm đạo thường tồn,

Với người cũng rán gọi hồn nhớ tu.

Kỳ qui nhứt dễ đâu kiếm được,

Khuyên trẻ nên trau chuốt tinh thần;

Chừng nào định quốc an dân,

16. Người thương người thể thương thân mới rồi.

Con ơi! Nếu còn người vong bổn,

Riêng lợi danh riêng sống cá nhân;

Vẫn còn có cuộc tranh phân,

Ấy là vốn tánh phàm trần xưa nay.

Kim cổ đã bao ngày luân chuyển,

Do tâm trần suy biến gây ra;

Lần nầy cũng chẳng còn xa,

24. Lập công ớ trẻ kẻo mà huốt đi;

Cuộc xảy đến cực kỳ khốc liệt,

Chúng sanh cần chưởng phước cho cao.

Con ơi! Nếu chẳng ba đào,

Thuyền từ đâu nhọc công vào biển mê.

Chớ rời khách hãy kề bên khách,

Rước nhơn gian Nam Bắc kẻo chìm;

Dù sao cũng chớ ngồi im,

32. Nếu còn có kẻ đắm chìm sông mê.

Không riêng để mình kề Sen báu,

Muốn cho ai cũng đáo Tây Phương;

Lánh đi cuộc tạm trần dương,

Cùng nhau hiệp lực mở đường dài lâu.

Nơi cõi tạm thiên sầu vạn khổ,

Người tự làm nào có ai gây;

Muôn điều bởi một chữ say,

40. Khiến cho sanh chúng đọa đày chung thân.

Con ơi! Chốn hồng trần mù mịt,

Bị lợi danh phủ bít chơn linh;

Khiến cho hầu hết chúng sinh,

Quên tìm kiếm lối cứu mình khỏi mê.

Tự mê đã chưa hề tỉnh giác,

Còn làm khôn dẫn dắt người mê;

Đường mê thêm nỗi dọc dề,

48. Gây thành cái thứ bệnh mê lưu truyền.

Kẻ đã thức nhớ khuyên người tỉnh,

Thắp đuốc lên cho cảnh sáng ra;

Ở trong tim não người ta,

Nhiệm mầu có đủ rán mà phát minh.

Chớ để đến thúi sình mất xác,

Lỗi công sanh phí mất một đời;

Một khi để kiếp qua rồi,

56. Muốn tìm trở lại làm người khó thay.

Làm người được là may muôn thuở,

Cũng là do xưa có nghiệp lành;

Bây giờ nếu biết tu hành,

Tất là sẽ được trở thành Phật Tiên.

Con ơi ! Hãy nhớ khuyên sanh chúng,

Phật Thích Ca xưa cũng là người;

Quyết tâm lánh bỏ tệ đời,

64. Đem thân sanh tử đổi nơi Niết Bàn.

Dứt bỏ cả ngai vàng điện ngọc,

Hy sinh luôn vợ đẹp con cưng;

Một lòng hành đạo xả thân,

Việc chi cũng bỏ chỉ cần từ bi.

Thương sanh chúng việc chi chẳng quản,

Tìm đạo mầu tánh mạng xem thường;

Nhờ lòng đầy đủ nghị cương,

72. Thích Ca đắc đạo danh dương khắp trần.

Tu một thuở cứu thân vĩnh kiếp,

Độ được mình còn vớt mẹ cha;

Thuyền to một chiếc sắm ra.

Tất nhiên chở hết cả nhà xuống đi.

Dấu Phật Tổ đã ghi rõ lắm,

Chơn chúng sanh cần bấm đi theo;

Muốn tu đừng có sợ nghèo,

80. Muốn thành Phật chớ nên đeo lòng tà.

Muôn việc đã nhiễm qua khó bỏ,

Cố bỏ đi dù có mất công;

Ban sơ khó tịnh được lòng,

Nhưng đừng thối chí cuối cùng sẽ nên.

Học đạo lớn phải bền chí cả,

Muốn quả cao cần có công dày;

Thích Ca chứng quả Như Lai,

88. Cũng nhờ chí cả công dày mà nên.

Phật thành được chúng sanh thành được,

Thánh với phàm chỉ một bổn lai;

Khác nhau kẻ tỉnh người say,

Chớ ai thì cũng như ai đủ hình.

Tội chính bởi tại mình gây tội,

Mê cũng do mình gội hết mê;

Phật đi Phật biết đường về,

96. Mình đi mình lạc, ngu mê tại mình.

Kẻ bị cảnh sanh tình phàm tục,

Ngưới cố tâm gây cuộc hồng trần;

Càng mê càng bước xa dần,

Càng gây nghiệp chướng càng đần độn lung.

Biết ác mộng phải bừng tỉnh dậy,

Thấy lầm đường thì chạy mau ra;

Nếu tâm còn chút dần dà,

104. Mộng sầu thêm nặng, lầm xa càng nhiều.

Tu phải tỉnh là điều trước hết,

Học phải hành là việc đầu tiên;

Ham chơi nên mới thành ghiền,

Tự lòng trói buộc, tự nguyền gỡ ra.

Lẽ siêu đọa Phật đà chỉ dạy,

Nghiệp dữ lành người phải tự lo;

Tự mình ăn mới được no,

112. Bắt người khác thế ăn cho thì lầm.

Thiếu hạnh phải tự làm lấy hạnh,

Chưa biết tu tự tánh lo tu;

Chuyển thân từ sấu hóa cù,

Mình tu không được ai tu cho mình.

Người với con đồng sinh cõi tạm,

Con với người đã nặng nhơn duyên;

Con thiềng rán độ người thiềng,

120. Bỏ người đi xuống mình lên sao đành.

Học Phật phải rộng tình tế độ,

Nói pháp cần phá bỏ chấp tâm;

Phật riêng tế độ Phật lầm,

Pháp còn có sự chấp tâm pháp tà.

Mẹ nuôi con xót xa chẳng nệ,

Phật độ người đâu kể công lao;

Hai tâm hồn rất giống nhau,

128. Mẹ giàu tình cảm, Phật giàu từ bi.

Tình yêu con đem đi yêu chúng,

Tánh lo tư để dụng lo công;

Tất nhiên cùng Phật một lòng,

Tội không thể có mê không thể còn.

Mẹ ăn chi cho con ăn nấy,

Phật thành mong vạn loại đều thành;

Lòng nguyền độ tử độ sanh,

136. Tình đời đâu sánh kịp tình từ bi.

Mẹ yêu con quản chi đẻ chửa,

Phật thương người đâu sá tử sanh;

Niết-Bàn là chốn an lành,

Lâm phàm độ chúng không đành ngồi yên.

Người tưởng Phật muôn thiên có một,

Phật nhớ người giờ phút không quên;

Khi nghe có tiếng khóc rên,

144. Thì lòng Phật tợ như tên bắn vào.

Thời mạt pháp tà cao hơn chánh,

Buổi hạ nguơn ít Thánh nhiều phàm;

Cho nên nạn ách bao hàm,

Mắt từ bi thấy, đâu cam ngồi nhìn.

Cậy sức mạnh chúng sanh gây họa,

Ỷ tài cao thiên hạ khởi binh;

Giết người, người giết lại mình,

152. Càng xem càng bắt động tình từ bi.

Quá thông thái người khi Trời Phật,

Lắm văn minh chúng miệt huyền cơ;

Khi Trời, Trời phạt bất ngờ,

Miệt huyền cơ, bị huyền cơ trị trừng.

Triệu ức năm qua từng thế đó,

Chẳng phải là mới có đây đâu;

Tiêu tan trên mặt địa cầu,

160. Muôn lần rồi chớ phải đâu một lần.

Núi nổ khắp xa gần đều cháy,

Nước tràn đầy khôn dại cũng trôi;

Tranh đời mỗi một lần bôi,

Cỏ cây đều sạch, thú người đều tiêu.

Cầm ngọn đuốc mà thiêu ổ kiến,

Lấy đá to mà liệng trứng gà;

Chúng sanh thử tưởng tượng ra,

168. Kiến kia sống chết, trứng gà nát không?

Kỳ đại hạn cũng đồng cảnh ấy,

Khi tẩy trần trông thấy hãi kinh;

Thây bèo xác bọt linh đinh,

Diều tha quạ xé chúng sinh tử nàn.

Trời héo mặt gà vàng cũng vắng,

Đất châu mày thỏ trắng bặt tin;

Nhìn vào đại nạn chúng sinh,

176. Quỉ thần còn phải thất kinh vía hồn.

Thật ra việc sanh tồn kỳ chót,

Tài không hơn nơi đức ớ con;

Đức tuy không thấy mà còn,

Tài coi rần rộ mà mòn như cưa.

Cọp với beo tranh đua oai dũng,

Bại nát mình thắng cũng trần thân;

Người tám lượng kẻ nửa cân,

184. Chung qui ai cũng rã thân tiêu hồn.

Kẻ tự cho rằng khôn mà dại,

Người bị coi là dại lại khôn;

Tài tiêu còn đức thì tồn,

Đó là chung kết của môn đấu trần.

Cuộc thắng bại phải cân nhắc kỹ,

Nẻo tồn vong cần nghĩ suy rành;

Phải mau bỏ dữ về lành,

192. Dù không tôn giáo cũng hành thiện lương.

Lành chẳng khác buồm trương thuận gió,

Dữ như là chấu nhỏ chống xe;

Tu hành việc cả rán nghe,

Đời này hung dữ chỉ là giết thân.

Con ơi! Mặc người xưng tài sức,

Phần con nên chủ đức là hơn;

Đức sau trước cũng vì nhơn,

200. Tài thường trước đức sau thân là nhiều.

Tài không đức chỉ chiêu khổ họa,

Đức không tài chỉ gá tai ương;

Tài thêm có đức đồng tương,

Khác nào rồng được mây vương lấy mình.

Có tôn-giáo phải gìn chánh đạo,

Không thần quyền cũng tạo hiếu trung;

Ở ăn đạo nghĩa bất tùng,

208. Khác nào cá nọ mà chun vào lờ.

Mỗi việc ác mỗi tờ giấy nợ,

Thân nay chưa thì đợi thân sau;

Vay bao thì trả cũng bao,

Xưa nay nhân quả luật nào nể ai.

Thời mạt pháp trả vay rất chóng,

Kỳ hạ nguơn chết sống lẹ thay;

Đời xưa trả báo thì chầy,

216. Đời nay trả báo một giây nhãn tiền.

Tiên quá bước huờn nguyên trần tục,

Thánh lộn đường giây phút phàm phu;

Tu hay là chẳng có tu,

Bề ngoài không kể chỉ thu tâm hồn.

Tâm giác được phàm nhơn hóa thánh,

Tánh mê còn Tiên dính hồng trần;

Thăng trầm tự xử lấy thân,

224. Lấy câu nhân quả định phân khỏi lầm.

Tự xét mình khởi tâm thiện ác,

Tự xét mình tạo tác hung hiền;

Khỏi cần hỏi ý Thần Tiên,

Tự mình cũng biết nghiệp duyên thế nào.

Ăn chanh muốn ngọt ngào không được,

Làm dữ mong có phước khó thay;

Một cùng với một là hai,

232. Trồng chi hưởng nấy xưa nay không lầm.

Con thương chúng khóc thầm đòi bữa,

Phật nhìn đời bắt ứa lòng vàng;

Mười người hết chín người gian,

Ngoài đời đã chán còn loan trong chùa.

Đạo đức chỉ là khua ngoài miệng,

Tu hành không một chuyện trong lòng;

Kệ kinh học nói cho thông,

240. Khác nào con két nháy ông chủ nhà.

Nói thông thái kể ra sao hết,

Làm trái ngang chẳng việc nào xong;

Đáng thương cho kẻ tốt lòng,

Bị người lừa gạt mà không biết gì.

Đến như Phật từ bi vô hạng,

Cũng bị người giả dạng tăng ni;

Làm cho sanh chúng ngờ nghi,

248. Cửa thiền vắng bóng, đạo nghì lảng tâm.

Con ơi! Đạo thậm thâm vi diệu,

Chúng luống công khuấy nhiễu không tan;

Chỉ thương cho khách trần gian,

Bị lòng ngờ vực chận đàng từ bi.

Long Hoa vốn kỳ thi công đức,

Hạ ngươn là chính lúc chọn lừa;

Lành thì làm, dữ nên chừa,

256. Thiện tồn ác thất thiên cơ định rồi.

Núi cao vút bỗng trôi thành biển,

Biển sâu hòm lại biến non cao;

Ruộng khô tức khắc sông hào,

Sông hào nháy mắt biến vào rừng sâu.

Cuộc thay đổi lời đâu nói cạn,

Cơ nhiệm mầu biết dặn sao cùng;

Từ bi với kẻ hiếu trung,

264. An tâm nhờ Phật hộ tùng ngày đêm.

Dữ rán bỏ chớ thêm việc dữ,

Lành nên làm thêm sự hiền lành;

Tồn sanh sẽ được trường sanh,

Thượng ngươn trở lại thái bình an vui.

Con ơi ! Khi thắm mùi đạo hạnh,

Như rồng kia thêm cánh nhẹ bay;

Đời thay mình chẳng hề thay,

272. Cùng chơn Bồ Tát, Như Lai đồng thiền.

Mau thành bởi lành duyên kiếp trước,

Sớm nên do chưởng phước hiện nay;

Cố công lượm lặt một ngày,

Được nhiều hơn kẻ bỏ hoài suốt năm.

Trước không biết sau tầm sẽ rõ,

Xưa chẳng tu nay ngộ thì thành;

Dữ xưa nhưng hiện nay lành,

280. Lành còn chớ dữ tan tành còn chi.

Xưa lành nhưng nay thì làm dữ,

Dữ còn ra lành sự đâu còn;

Khác nào nhà mới sơn son,

Châm dầu đốt rụi chỉ còn đống than.

Lành rán làm lành toàn chung thỉ,

Dữ chớ theo dữ chí cùng đường;

Dữ lành vốn ở tâm vương,

288. Chủ tâm chớ để vào đường ngục môn.

Hồn chủ xác là tồn tại mãi,

Xác chủ hồn là hoại diệt luôn;

Chìu theo sở dục ngông cuồng,

Chỉ mau hủy kiếp vô-thường ích chi.

Lấy thần trí chỉ huy thể xác,

Thể xác không dẫn dắt đường tà;

Học theo gương Phật Thích Ca,

296. Lấy thần trí đạo thắng qua dục trần.

Đời tàn lại nhằm cơn hoại diệt,

Kiếp tạm còn gặp dịp sảy sàng;

Mười phần hết chín phần tan,

Một phần còn lại toàn vàng với châu.

Không cánh mà bay đâu cũng tới,

Ngồi một nơi thế giới xem cùng;

Giả chơn lắm sự lạ lùng,

304. Phật ma khó biết rối tung lòng người.

Quá vật chất bị đời ám ảnh,

Yếu tinh thần bị cảnh cuốn lôi;

Chung quy chẳng việc nào rồi,

Chỉ làm đau khổ cho đời nhiều hơn.

Rán mở trí để cân giả thiệt,

Nhớ bình tâm xét việc chánh tà;

Đời nhiều khôn khéo quỉ ma,

312. Đụng đâu tin đó thì là lầm to.

Học khôn quỉ thường lo việc quỉ,

Dựa tánh phàm chỉ nghĩ thân phàm;

Bảo thân phàm đủ cách làm,

Làm theo khôn quỉ thân phàm mau tiêu.

Được giải thoát là điều trên hết,

Còn luân hồi phải chết chóc luôn;

Luống công bọt nước đóng khuôn,

320. Giả thân kết cuộc cũng hườn giả thân.

Phải tỏ ngộ đường trần mới dứt,

Được hết mê bến tục mới rời;

Mê là gốc khổ con ơi!

Còn mê thiên hạ chưa thời nào vui.

Bởi mê mới làm tôi thị dục,

Nếu ngộ đâu tùng phục lòng tà;

Dục tà đều hại người ta,

328. Dục là thống khổ tà là trầm luân.

Dục thường vì xác thân khởi xướng,

Tà thường vì vọng tưởng gây ra;

Cả hai đều thứ mắt lòa,

Lợi gần thì thấy, hại xa không tường.

Gần dứt thở trên giường chưa biết,

Bảo vợ con nối tiếp đường lầm;

Vì tình mà thọ cảm tâm,

336. Vợ con rồi cũng lũi lầm theo luôn.

Nghiệp cha mới vừa buông con bắt,

Hết cháu rồi lại chắt nối truyền;

Cứ như thế đó lưu liên,

Gây nên một khối thảm duyên nhiều đời.

Cha mẹ chết con rơi nước mắt,

Con chết thì cháu chắt khóc ròng;

Vợ thì chan chứa vì chồng,

344. Chồng thì vì vợ đôi giòng lệ rơi.

Nước mắt ấy từ đời vô thỉ,

Bốn biển to đem ví không bằng;

Sanh ly tử biệt vô ngằn,

Giây oan đáng sợ nợ trần đáng ghê.

Vạn sự bởi ma mê dẫn lối,

Trăm việc do quỉ tối cầm đầu;

Giác xong mê nọ còn đâu,

352. Ngộ rồi tối ấy bị thâu mất liền.

Trong tâm khởi dữ hiền phải biết,

Lấy trí phân hư thiệt cho rành;

Nếu điều tà niệm còn sanh,

Tự mình trừng trị tảo thanh lòng mình.

Hành đạo phải tự tin đầy đủ,

Tham thiền cần tự chủ hoàn toàn;

Vọng trần vừa mới thoáng ngang,

360. Chận ngay chớ để lan tràn trong tâm.

Chừng nào cảnh hết làm tâm loạn,

Khi ấy tâm đã đoạn cảnh trần;

Chánh tà đều được minh phân,

Nhưng đừng để tánh ngã nhân chen vào.

Tâm cảnh chẳng còn màu hỗn độn,

Tà chánh không xáo trộn trong lòng;

Như là vật với hư không,

368. Tự nhiên ánh sáng đại đồng bừng ra.

Con ơi! Phật Thích Ca đắc đạo,

Bị ma vương khảo đảo lắm lần;

Nếu tâm còn chút vọng trần,

Tất không đạt được quả phần Như Lai.

Ngồi niệm Phật thì ai cũng niệm,

Nhứt tâm không xao xuyến ít người;

Tâm như chong chóng giữa trời,

376. Phật thì một niệm còn mười niệm ma.

Các việc xấu nhớ ra trước nhứt,

Kế tay chân buồn bực mỏi mê;

Rồi ma buồn ngủ chạy về,

Phật quên niệm đến, khói mê phủ vào.

Không cần hỏi ông nào cũng biết,

Niệm thế bao giờ Phật chứng cho;

Khác nào nồi gạo mới vo,

384. Bắc lên nhắc xuống bao giờ chín cơm.

Mục đích việc sớm hôm niệm Phật,

Là để cho chấm dứt niệm tà;

Chỉ còn một niệm Di Đà,

Để nhờ Phật rước sang qua Liên Đài.

Có thật cảm Phật Ngài mới ứng,

Niệm lơ là phật chứng vào đâu;

Ví người đã rớt sông sâu,

392. Không cần kêu cứu ai hầu cứu cho.

Niệm Phật chẳng béo no chi Phật,

Phật cũng không mong nhắc đến tên;

Chúng sanh muốn Phật vớt lên,

Cho nên mới tưởng niệm tên Phật Ngài.

Phật nguyện độ muôn loài thoát khổ,

Nên khi nghe ai có lời xin;

Phật thêm động tấm bi tình,

400. Như là mẹ thấy con mình lâm tai.

Phật nhứt định không sai lời nguyện.

Nhưng chúng sanh phải niệm chí thành;

Chỉ là một niệm trọn lành,

Cũng là được Phật thân hành đến nơi;

Hoặc chẳng niệm một lời chi cả,

Nhưng thường hay có dạ từ bi.

Trần ai chẳng nhiễm vật gì,

408. Cũng là được Phật hộ trì ngày đêm;

Người tự độ cầu thêm Phật độ,

Như nước xuôi lại gió thuận chiều.

Đường về chóng biết bao nhiêu,

Được hai sức độ mau siêu phàm trần.

Tuy có được tinh thần bác ái,

Cũng nhớ nên tưởng vái Di-Đà;

Kỳ nầy có Phật ấy qua,

416. Rước về Cực Lạc ngồi tòa Kim Liên.

Cõi ấy chẳng não phiền đau khổ,

Tuổi sống lâu vô số vô biên;

Muốn chi thì được có liền,

Thân người nào cũng bằng sen hóa thành.

Cõi ấy vốn trọn lành trọn tốt,

Cõi ấy không ai chết ai già;

Thường ngày có đức Di Đà,

424. Dùng thần thông hóa hiện ra muôn hình.

Người nào cũng quanh mình đều sáng,

Ai cũng đều viên mãn thần thông;

Đường xa muôn dặm Tây Đông,

Nhưng đi chỉ mất độ trong phút giờ.

Người cõi ấy thường trưa mỗi bữa,

Đi cúng dường Phật ở khắp nơi;

Đi về trong buổi ngọ thời,

432. Người nào cũng muốn thỉnh lời Như Lai.

Nên ai cũng đồng giai Bồ tát,

Không người nào sa lạc phàm phu;

Hạ ngươn kẻ phát tâm tu,

Cầu về Cực Lạc là đầu nhập môn.

Cõi ấy vốn người nhân thiện cả,

Ai muốn sang phải dạ lương hiền;

Cõi sen người phải như sen,

440. Gần bùn mà chẳng ố hoen mùi bùn.

Cõi lành kẻ dữ hung khó bước,

Phật từ bi chẳng rước bất lương;

Muốn về Cực Lạc Tây phương,

Các điều hung dữ chớ vương điều nào.

Lá già thì trước sau cũng đổ,

Để lá non thay nở trên cành;

Hết đời trược kế đời thanh,

448. Luật đào thải ấy đã dành từ lâu.

Thuở xưa quả địa cầu rất tốt,

Đất bằng vàng thảo mộc bằng châu;

Người nào cũng rất sống lâu,

An vui chớ chẳng khổ sầu điều chi.

Người nào cũng dung nghi tốt đẹp,

Ai cũng đều hiền đức thông minh;

Nhỏ lần cho đến hiện tình,

456. Lòng người hóa xấu, địa hình hóa dơ.

Đến lúc phải ban sơ lập lại,

Khó tránh ngày có đại biến di;

Chính là cũng một cuộc thi,

Ai rơi ai đậu trong kỳ nầy đây.

Đức Tiếp Dẫn kỳ nầy cũng tới,

Rước hiền nhơn thế giới Ta Bà;

Đem về Cực Lạc Di Đà,

464. Dứt đường sanh tử lánh xa hồng trần.

Bá tánh nhớ tu thân lập hạnh,

Nữ nam cần cải chánh trừ tà;

Lọc lừa trận ấy nổi ra,

Có thần che chở cho qua tai nàn.

Thiếu đạo đức sắt gang cũng chảy,

Thật hiền lành bới cạy không trôi;

Luật kia đã định sẵn rồi,

472. Lành thời tồn tại, dữ thời tiêu tan.

Ngòi pháo đốt tất vang tiếng nổ,

Họa gây ra thì khổ hại thân;

Cũng nên xét kỹ xa gần,

Cho hồn khỏi đọa, cho thân khỏi đày.

Hồn bị đọa khó khai ngộ được,

Thân bị đày khó vượt lao lung;

Dẫn nhau đi tới đường cùng,

480. Thân tròng thêm tội, hồn tròng thêm mê.

Thê thảm rồi kế thê thảm tới,

Ma cũ đi ma mới hiện vào;

Lúc nào biển cũng sóng xao,

Chúng sanh chẳng có lúc nào đứng yên.

Phần lớn bị bạc tiền mờ trí,

Ít ai mà chủ trị được tâm;

Nghèo thì bị bạc làm câm,

488. Giàu thì bị của giam cầm chung thân.

Xưa nay chốn hồng trần như thế,

Hơn thua nhau chỉ kể đồng tiền;

Dòng đời xuôi ngược đảo điên,

Đều do cái thứ bạc tiền mà ra.

Thứ tiền bạc người ta tạo nó,

Rồi người ta lại khổ vì tiền;

Không tiền nói phải cũng điên,

496. Có tiền nói quấy cũng thiên người ừ!

Trâu bò thì bị người xỏ mũi,

Người bị tiền bạc cỡi trên lưng;

Trâu bò chỉ khổ xác thân,

Người thì xác thịt tinh thần khổ luôn.

Khổ đến chết chưa buông được nó,

Mà nhiều người lấy đó làm vinh;

Tiền xem trọng, nghĩa xem khinh,

504. Ngày nay thế giới chỉ tin đồng tiền.

Tiền là bạc không yên một chỗ,

Nay tay nầy mai ở tay kia;

Người thường vì nó rẽ chia,

Gây ra đổ máu đầm đìa khắp nơi.

Chủ được nó là đời hạnh phúc,

Nó chủ mình là mất tự do;

Làm ra để giúp để cho,

512. Chớ gom góp để bo bo giữ đời.

Đem giúp đỡ cho người chẳng mất,

Cứ bo bo giữ cất không còn;

Vật mòn biết dụng không mòn,

Tiền đừng nên bạc nên tròn nghĩa ân.

Ham tiền bị hư thân lắm kẻ,

Mến bạc nhiều người nhẹ giá danh;

Gái thì bán mất tiết trinh,

520. Trai thì trộm cắp hoặc sanh gian hùng.

Thân cho mấy khi lòng mến bạc,

Tình thân kia cũng nát như tương;

Tự mình bóp chết tình thương,

Mà không sáng mắt bởi vương bạc tiền.

Tiền dùng đúng tiền hiền như Phật,

Bạc xài lầm bạc ác hơn ma;

Phật ma cũng tại người ta,

528. Chớ tiền bạc nó vốn là vô tri.

Nhiều tiền kiếp Mâu Ni giàu có,

Bạc tiền đâu làm khổ được Ông;

Mà là nhờ có tiền đồng,

Giúp Ông bố thí khắp trong dân làng.

Đó là một trong ngàn công đức,

Phật Thích Ca chứa chất từ xưa;

Dùng tiền như hạn cho mưa,

536. Biển non đo cũng chẳng vừa đại ân.

Phật xưa cũng xác trần cõi tạm,

Ngài cũng tình cũng cảm như ai;

Thế mà ngài chứng Như Lai,

Nhờ lòng bố thí nhờ hay nhân từ.

Phật làm thế nay người cũng thế,

Tất nhiên là ngồi kế Phật Ngài;

Nhớ câu trọng nghĩa hơn tài,

544. Tiền tài chớ để nó sai khiến mình.

Ai có của bỉ khinh cũng mặc,

Đừng vì tiền gay gắt với ai;

Có ra thì đỡ xây xài,

Không thì nhịn chịu chớ cay đắng lòng.

Nghèo nhớ giữ lòng trong dạ sạch,

Giàu đừng quên bố đức thi ân;

Có dư chớ hưởng riêng thân,

552. Nên cho kẻ khác lây phần ấm no.

Được như vậy được kho công đức,

Sống đời đâu khổ cực vì đời;

Trong tâm thường được thảnh thơi,

Tuy trong cõi tục mà đời Thần Tiên.

Tiên với tục dính liền mặt trái,

Để vậy phàm lộn lại là Tiên;

Cũng thời sử dụng đồng tiền,

560. Người lo quần chúng kẻ riêng lo mình.

Lo quần chúng là tình Tiên Phật,

Lo riêng mình là chất phàm nhân;

Tình Tiên Phật hết trầm luân,

Chất phàm nhân tất còn thân luân hồi.

Phật phàm có thế thôi đâu khó,

Làm hay không việc đó tại người;

Người đâu bóng đó không rời,

568. Ngoái đầu ngó lại mặt trời thấy ngay.

Xưa ma đó bỗng nay Phật đó,

Cây với thuyền nào có xa nhau.

Khéo tay moi móc ghép vào,

Thì cây nên được thuyền tàu khó chi.

Chúng sanh chớ bỏ đi tự lực,

Mọi người nên lấy sức của mình;

Phàm tình đổi lại Thánh tình,

576. Tự mình sửa lấy lòng mình hơn ai.

Chớ ỷ lại kẻ ngoài cứu vớt,

Phải tự mình tìm cách thoát ly;

Thật tâm tự độ mình đi,

Tự nhiên có Phật hộ trì khỏi lo.

Không tự độ muốn cho Phật độ,

Khác nào như đất bỏ không trồng;

Ví dù mưa xuống ngập đồng,

584. Trái bông cũng chớ có hòng sanh ra.

Chỗ thanh vắng như nơi xao động,
Vẫn xem thường chẳng vọng móng tâm.
A Di Đà Phật nhớ niệm thầm,
Ý hướng Phật hơn tâm hướng thế;
Biết rằng thiện làm không sợ trễ,
Xét là tà chừa để liền khi.
Kinh dạy sao thì vẫn hành y,
Đạo quả sớm muộn gì cũng đắc;
Đạo sĩ ngó ngay ta bảo chắc,
1550. Nếu thành tâm niệm Phật ba ngày.
Cứ niệm liền không hở phút giây,
Chẳng móng việc trần ai một mảy;
Tất được Phật hiện ra chỉ dạy,
Chẳng đúng ta chẳng phải là người.
Lời nầy em nhớ bảo khắp nơi,
Già trẻ khá y lời tu niệm;
Kẻ thật tu Phật đang tìm kiếm,
Nên khi người chí nguyện thành lòng.
Tức thời từ các hướng Tây Đông,
1560. Có chư Phật hóa thân đến chứng;
Lòng còn chút bợn nhơ xen ẩn,
Khó mong g. thấy đặng Phật ngài.
Tâm bợn nhơ như mắt kéo mây,
Không thấy được trời đầy sao tỏ;
Phật Ngài khắp nơi nào cũng có,
Chúng vọng tâm mắt ngó không ra.
Cứ tưởng rằng chỉ có người ta,
Không có Phật mới là gây tội;
Mê lại sống nhằm đời giả dối,
1570. Khiến lòng mê càng tối thêm hơn.
Quen gạt lường hơn việc nghĩa nhơn,
Gặp chuyện phải không cần đếm kể;
Người nầy thế kẻ kia cũng thế,
Lấy kế mà chọi kế không thôi.
Đua sống bằng mọi cách bại tồi,
Do đó khiến cuộc đời thêm rối;
Vật chất tiến tinh thần lại thối,
Lớp ngoài xinh trong lõi xấu đen.
Vẫn không chừa mọi việc đê hèn,
1580. Hiện đang gọi kim tiền thời đại;
Các tệ ấy toàn là chướng ngại,
Làm cho người không thấy Phật Tiên.
Chúng sanh hung còn Phật lại hiền,
Kẻ đi xuống người lên khác lối;
Cố nhiên chẳng bao giờ tương hội,
Hãy cùng đi một lối thử nao.
Chắc chắn là sẽ được gặp nhau;
Người ta có Phật nào không có,
Sắp đến lúc thế gian giũ bỏ.
1590. Chư Phật Tiên càng có thêm nhiều,
Chẳng khác chi ruộng thất bao nhiêu;
Người đi mót càng nhiều chừng nấy,
Gần có cuộc tan thương biến cải.
Nhưng hiền nhơn có mấy ai đâu,
Như thế nầy chừng cuộc đáo đầu;
Sẽ tiêu hết còn đâu mà kể,
Rất thương tiếc cho người dương thế.
Các Phật Tiên mắt để khắp nơi,
Tìm kiếm người lòng dạ tốt tươi;
1600. Độ cho khỏi nạn trời kế cận,
Cũng phương tiện việc tu chỉ dẫn.
Kịp hội thi để chứng đạo trường,
Đường từ bi về cõi Tây Phương;
Có phước đức lên đường Tiên cảnh,
Trung qui Thần, hiếu qui Nhơn Thánh.
Phật Tiên đâu hề rảnh phút nao,
Có người lành bất kể chỗ nào;
Cũng đi tới để âu dìu dắt,
Trong nhà điếm trong trường đổ bác.
1610. Đến như người đổ rác tanh hôi,
Có thiện căn có được tâm hồi;
Phật vẫn đến tận nơi hóa độ.
Miễn sanh chúng được lòng giác ngộ;
Phật đâu nài ở chỗ uế nhơ,
Tâm sạch trong tuy cái thân dơ.
Thân ấy rửa bao giờ cũng dễ,
Thân trong sạch mà tâm nhơ uế;
Muôn đời chưa há dễ rửa ra,
Nên chi dù ở chốn xấu xa.
1620. Có kẻ sạch tâm là Phật đến,
Hóa đủ cách độ người hướng thiện;
Đem thân ra quyền biến mọi phương,
Khiến hung sùng trở lại hiền lương.
Khỏi đày đọa trong đường thống khổ,
Nếu chẳng giúp được người tỉnh ngộ;
Đến tận đời còn có ai đâu,
Nên Phật Ngài đi khắp năm châu.
Dạy sanh chúng đạo mầu được biết,
Đạo hiểu rồi đường tu mài miệt;
1630. Dứt lỗi lầm bỏ việc nhuốc nhơ,
Thuận thời trời hợp máy huyền cơ.
Tất qua khỏi ngày giờ hắc ám,
Tâm Phật có mấy ai thông cảm;
Lo cho đời chẳng hạn ngày đêm,
Biết chừng nào sóng khổ lặng êm.
Để chư Phật ngồi yên một chỗ,
Đôi mắt Đạo sĩ gần ướm đổ;
Ngài ngâm lên bài kệ thiết tha:
1639. Khắp ba ngàn thế giới,
Ở trong cõi Ta bà;
Chúng sanh nầy độ dứt,
Chúng sanh khác sanh ra.
Lòng từ bi vô số,
Kẻ hung ác hằng hà;
Xưa độ nay vẫn độ,
Chúng sanh vẫn còn đa.
Chánh quả dù đã đắc,
Không ngồi an Liên tòa;
Mắt xem đời không nháy,
1650. Tai bên chúng chẳng xa.
Thấy lành thì đến độ,
Nghe nguyện tức chứng qua;
Có thiện duyên liền tới,
Sạch dơ cũng thay là…
Hiện cõi nầy sắp rốt,
Phật ngài càng bôn ba.
Đông Tây duy đạo lý,
Nam Bắc cứu chư gia;
Không phút giờ nào rảnh,
1660. Đáng kính thay! Phật đà!
Nghe kệ khiến lòng ta cảm động,
Nhận cho lời ấy đúng không sai;
Chính thân nầy đã được Phật ngài,
Hóa hiện đến giáo khai nhiều bận.
Từ thuở bé đến khi khôn lớn,
Xác hồn nầy nhờ đấng từ bi;
Nếu không do nơi sức huyền vi,
Thân nầy khó hướng qui cửa Phật.
Bịnh được cứu giấc mê được thức,
1670. Đâu là Tiên đâu tục được tường;
Toàn nhờ ân Đức Phật Tây Phương,
Chịu khổ đến bên giường dạy dỗ.
Phận hèn nầy Phật còn đến độ,
Huống chi người được có đại căn;
Tất Phật ngài gần gũi thường hằng,
Hơn tình mẹ với con khắn khít.
Nghĩ đến đây quá nên cảm kích,
Rồi tự nhiên nước mắt trào ra;
Đạo sĩ bèn vỗ nhẹ vào ta,
1680. Rằng anh chẳng nói ngoa với thế.
Chính em được Phật Ngài độ tế,
Tất không còn chỗ để nghi nan;
E những người chưa thấy mình vàng,
Chưa biết được Phật tâm từ mẫn.
Em cũng khá dùng lời chỉ dẫn,
Giúp trần gian rõ đấng Từ Bi;
Khá lo tu bỏ lối vô nghì,
Để chư Phật bớt đi lo lắng.
Thân mình cũng oan sầu dứt đặng,
1690. Có phải là được vẹn đôi bề;
Cõi hồng trần nhiều nỗi thảm thê,
Nên xa lánh hơn mê nhiễm tới.
Chữ quyền tước với câu phú quới,
Đừng để cho nó lợi dụng mình;
Có tước quyền phú quí hiển vinh,
Nên dùng nó làm lành làm phải.
Được danh thơm lại còn phước đại,
Thí một hai lời lãi chín mười;
Chẳng khác nào cày sạ hợp thời,
Một thúng giống thu hồi nhiều thúng.
1700. Nếu bố thí không lòng lợi dụng,
Được phước hay không cũng mặc tình;
Cũng chẳng cần ai biết đến danh,
Vì thấy khổ động tình giúp đỡ.
Ấy càng được phước nhiều vô số,
Tâm kia cùng Phật có xa chi;
Cứu độ người do tánh từ bi,
Chớ chẳng muốn điều gì tất cả.
Tuy nhiên việc trước kia vẫn trả,
Mặc dù người chẳng dạ mong cầu;
1710. Có gieo thì có trổ không đâu,
Xưa nay vẫn chẳng bao giờ sái.
Chẳng ham danh nhưng danh cứ lại,
Không mong lời lời tới tự nhiên;
Khinh phú quyền nhưng trọng phú quyền,
Cho cả xác lẫn hồn được hưởng,
Ấy lời thật chớ không nói bướng.
Đừng vội cho mâu thuẫn trắng đen,
Luật công bằng nhơn quả tự nhiên;
Không ai có thể làm sai được,
1720. Kẻ dương thế khá suy nhiều lượt.
Coi lời nầy có chắc hay không,
Nếu nhận cho là lẽ chí công;
Nên hành gấp chớ h.ng ngần ngại,
Em nhớ đem chuyện nầy tỏ lại.
Cho người đời xét lấy tu hành,
Khi tu lòng phải được chơn thành;
Để khỏi kiếp hy sinh vô ích,
Trời tối lại còn thêm mắt bịt.
Khách trần gian khó biết lối ra,
1730. Em mau tay dắt đỡ người ta;
Qua gai góc được ra đại lộ,
Phó mặc cái phàm thân lao khổ.
Miễn sao đời tỉnh ngộ là hơn,
Khổ một mình vui cả muôn dân;
Há không lấy làm mừng để chịu,
Chữ gian truân với câu huyền diệu.
Giá so bằng em hiểu hay chăng?
Ra công trồng mới có trái ăn,
Đường xa chẳng bước năng sao tới.
1740. Lúc em đang hai mươi mốt tuổi,
Nơi phòng riêng vào buổi ban trưa,
Thình lýnh nghe ngọn gió phất đưa;
Một cụ lão đầu phơ tóc bạc,
Tướng đẹp đẽ phàm phu khác xác,
Vẻ đoan nghiêm đôi mắt hiền từ;
Nơi tay cầm chiếc gậy ý Như,
Bỗng hiện đến ngay nơi em nghỉ.
Cụ lão vỗ vào em và chỉ,
Trong chăn mền ngọc quí đâu sanh;
1750. Trên đồi khô sen chẳng nứt nanh,
Con há chịu yên mình một góc.
Đập đá cứng mới tìm thấy ngọc,
Vào bùn lầy sẽ bọc nhiều sen;
Nói xong rồi cụ biến đi liền,
Em chưa kịp hỏi thêm chi cả.
Em vừa mừng vừa là buồn bã,
Mừng được lời khuyến hóa bề trên,
Buồn vì chưa một tiếng ơn đền,
Chắc em đã không quên điềm ấy.
1760. Ta thưa rằng thật là có vậy,
Đây dễ quên chuyện ấy bao giờ;
Đang khi đây đôi mắt vừa mơ,
Chíp một cái gió đưa mát mặt.
Thì người cổ đã trông tận mắt,
Lời cao siêu được rót vào tai;
Vừa diûu dàng vừa rất thanh bai,
Từ ấy vẫn đêm ngày kêu hú.
Kẻ lạc lối mau tìm cội cũ,
Hãy chừa đi những thú ăn chơi;
1770. Lo tu hành hương nước chiều mơi,
Cầu Phật độ qua nơi khói lửa.
Cơ tận diệt không bao lâu nữa,
Khuyên chớ nên lần lựa mốt mai;
Hãy đua chen niệm Phật ăn chay,
Ai cũng rán ra tay làm phước.
Nền chánh đạo mấy khi gặp được,
Khi gặp rồi khá bước vào ngay;
Nguyện xả thân tìm thấy Phật Ngài,
Dù lao khổ chớ thay đổi chí.
1780. Rán một kiếp hành chơn đạo lý,
Muôn đời sau khỏi bị trầm luân;
Lại còn xem được cõi Thượng nguơn,
Đúng minh-đức, tân-dân chí-thiện.
Ấy đại lược lời đây đã khuyến,
Từ chỗ gần cho đến chỗ xa;
Đạo sĩ bèn dùng kệ ngâm ra :
1787. Giữa trời đêm tăm tối,
Tiếng trống giục gần xa;
Trẻ ít người thức giấc,
Già nhiều kẻ tỉnh ra.
Gốc được lo chi ngọn,
Con sẽ nối gương cha;
Huống già nhưng lòng trẻ,
Còn trẻ tại tâm già.
Vả lại già hay trẻ,
Cũng là giống người ta;
Độ được thì cứ độ,
Già mấy chớ bỏ qua.
Chứng quả trong giây phút,
1800. Không phải mất đâu xa;
Đến như người sắp chết,
Vẫn tỏ ngộ được là.
Đừng buồn lòng khi thấy,
Trẻ ít tu hơn già.
Ta rằng : Ngài kệ qua đúng lẽ,
Già tu nhiều nhưng trẻ ít tu;
Trẻ có tu chỉ được buổi đầu,
Lần lượt rớt lại sau gần hết.
Làm cho đây lòng buồn chi xiết,
1810. Hạng thiếu niên không biết tu hành;
Tồi tệ trong xã hội càng sanh,
Hại đất nước dân tình cũng hại.
Khổ tương lai khổ ngay hiện tại,
Đạo lu mờ đời lại rối ren;
Người sống trong cái sống tối đen,
Đức hạnh thiếu nhân tình cũng thiếu.
Dắt nhau đến cuộc đời bẩn thiểu,
Trong ngục tù một điệu giống nhau;
Toàn là người tội lỗi hùng hào,
1820. Cảnh rùng rợn không sao tả xiết.
Khiến nhơn loại sớm ngày tiêu diệt,
Cảnh thương tâm nói biết sao cùng;
Càng xét ra càng bắt não nùng,
Muốn phó cả Thiên-Công định xử.
Đạo sĩ rằng : vì đời hung dữ,
Phật mới khuyên em sự dạy đời;
Nếu bằng ai cũng biết tỉnh hồi,
Thì Phật chẳng một lời chỉ giáo.
Phụ lão há chẳng lời dạy bảo,
1830. Đá cứng trong có báu ngọc sanh;
Phải ra công đập đá tan tành,
Mới có thể kiếm tìm được nó.
Chốn bùn lầy có hoa sen trổ,
Muốn hái sen chịu khó bước vào;
Lời ấy theo em đã nghĩ sao?
Không chịu khổ dễ nào được chứng.
Chẳng gần đám hung sùng gian lận,
Thì làm sao độ chúng thiện căn.
Hiện trong tay có Phược Yêu Thằng(4),
1840. Há ngại bước Đường Tăng Tam Tạng.
Thứ sát sanh thứ ham dâm loạn,
Thứ hung hăng lỗ mãng ngang tàn;
Cũng dắt cho đến cõi Tây phang,
Không nỡ bỏ giữa đàng ngơ ngáo.
Đồng tới chỗ và đồng đắc đạo,
Lòng từ bi rốt ráo tận cùng;
Hết khổ nàn tới lúc thung dung
Xưa nay cuộc tuần huờn vẫn thế.
Lao khổ mấy xin em chớ nệ,
1850. Cũng không nên cố để lòng buồn,
Em than thầm nhưng lớn tợ chuông,
Vang động cả chín tầng trời đất.
Nơi sơn đảnh lòng anh quặn thắt,
Lo rằng em sớm gác máy chèo;
Những người đang mỏi dạ trông theo,
Sẽ đứng mãi bến chiều ngơ ngác,
Lui cũng lỡ đến không ai dắt;
Cảnh ấy còn bi đát nào hơn,
Em há không cạn xét xa gần,
1860. Để giúp kẻ còn chân núm níu.
Kẻ mến em không riêng đạo diệu,
Còn mến luôn dáng điệu hình dung,
Bỏ xác nầy tạo xác sau cùng,
Giống mấy họ cũng không tin chắc;
Huống chi nếu khác mày khác mặt,
Lòng họ càng ngờ vực thêm nhiều;
Thì dầu cho em có réo kêu,
Họ cũng chẳng nghe theo cho mấy.
Như thế chỉ luống thân hóa cải,
1870. Không khiến cho quảng đại người tu;
Nếu như em đợi khoảng xa lâu,
Kẻ quen biết khi nào chết hết.
Khi ấy dù khác thân khác nết,
Sẽ không ai phân biệt điều g.;
Nhưng nếu em chờ đến chừng ni,
Sẽ chết hết còn chi mà độ.
Việc tới gấp ở bên cửa sổ,
Chẳng lo mau ngồi đó mà chờ,
Người khát đang sắp chết từ giờ,
1880. Than nước ít bảo chờ mưa xuống.
Người sắp chết khát thì cho uống,
Nước ít nhưng cứu sống được người;
Nếu ngồi chờ mưa xuống tới nơi,
Thì người đã chết rồi hết cứu.
Tài đức đủ hay là không đủ,
Gặp việc lành thì cứ ra tay;
Không dần dà hẹn mốt hẹn mai,
Coi như lửa cháy mày một thứ.
Cứ một mực lòng người như thử,
1890. Mặc cho câu thiên lý thế nào;
Ví dầu thân vạn khổ thiên lao,
Hành thiện chẳng lòng xao ý muốn.
Rán độ kẻ thế gian kẻo muộn,
Nên cùng không một bận nầy thôi;
Chẳng khác chi sắp cuối mùa rồi,
Không xạ gấp ắt trôi tất cả.
Lần thứ chót rán thi công quả,
Trễ qua rồi dễ há kiếm ra;
Chữ Phật Tiên đâu cũng vẫn là
1900. Tìm nhơn thiện để mà tế độ.
Buôn gặp dịp há ngồi chịu lỗ,
Chẳng đua chen cho có đồng lời;
Loạn dân tâm loạn cả thế thời,
Lấy đạo lý giúp đời bình tịnh.
Thấy khổ mới nhiều người sực tỉnh,
Có đau răng thì miệng hả ra,
Bình thường ai gọi Phật về nhà,
Hữu sự lắm người ta khẩn đảo.
Thường cảnh ấy khiến người theo đạo,
1910. An thân mà thọ giáo ít ai;
Phật tử nên thừa lấy dịp này,
Kêu gọi kẻ còn say chưa tỉnh.
Nhân tai ách hoặc nhân khi bịnh,
Để độ cho thiện tín thiểu căn,
Ấy là cơ giáo hóa thường hằng,
Từ xưa các chơn tăng đã dụng.
Trong hoàn cảnh thăng trầm sanh chúng,
Phương tiện đưa vào cổng từ bi,
Mỗi một lần có cuộc biến di,
1920. Chính là mỗi một kỳ đại độ.
Một bát cơm một manh áo bố,
Có thể làm tỉnh ngộ được người,
Không đợi nhiều bạc bảy vàng mười,
Mới bố thí cho người cùng khổ.
Cái nón lá cái tàu mo nhỏ,
Cũng che người được đỡ cơn mưa,
Đâu lựa là có phố lầu to;
Mới giúp kẻ bị mưa trên lộ.
Lúc buồn ngủ được manh chiếu nhỏ,
1930. Mừng hơn thường khi có nệm cao;
Việc đang cần dù nhỏ thế nào,
Cũng sẽ trở nên cao giá trị.
Em há chẳng lấy đây nghiệm nghĩ,
Không còn buồn tài trí thô sơ;
Nên đem lời Phật mách huyền cơ,
Để kêu thúc kẻ ngơ ngẩn chí.
Tuy lao khổ gặp đường đạo lý,
Ấy là điều báu quí vô cùng,
Nếu không lo cho vẹn thủy chung,
1940. Xác tan nát mà hồn cũng mất.
Đem giống gieo khơi trên mặt đất,
Chẳng tưới tăng phân chất bón vào;
Sẽ khô lần cho đến tiêu hao,
Bông trái chẳng khi nào có được.
Phải gắn công vun phân tưới nước,
Nên chăm nom săn sóc thường hoài;
Đủ nắng mưa và đủ tháng ngày,
Có bông trái đâu sai ý muốn.
Chớ muốn sớm cũng đừng than muộn,
1950. Sớm lên thì chiều xuống đâu thôi,
Tạo hóa xưa nay đã định rồi,
Người không thể đổi dời khác được.
Việc thời tiết nếu người đi ngược,
Sự bất thành lại chuốc hại thân,
Hãy bình tâm chớ nóng tánh trần,
Đông khi mãn thì xuân liền tới.
Người có đợi hay là không đợi,
Luật tuần hoàn một lối cứ xây;
Hết đêm rồi thì kế đến ngày,
1960. Không hề đứng dừng ngay lại được.
Mỗi ngày qua người ta mỗi bước,
Cứ bước luôn ai được ngồi an;
Bước ngục môn hoặc bước Thiên đàng,
Người một nẻo cứ toan lo bước.
Càng bước càng thấy gần đến trước,
Khổ hoặc vui đón rước người đi;
Về thiên đàng do bước đạo nghì,
Sa địa ngục tại vì bất nghĩa.
Trong hai phía tự dồn một phía,
1970. Muốn hay không vẫn thế không sai;
Ai cũng đều theo định luật này.
Không ai đứng khỏi ngoài ấy được;
Người khá chọn đường lành để bước,
Hãy mau mau nẻo ác lui chơn.
Đạo sĩ bèn ngâm lớn lên rằng:
Nẻo ác tuy rằng có lợi to,
Cũng nên lui bước chớ nên dò;
Vì là chỉ sướng thân đương tại,
Muôn kiếp sau đây khổ lắm trò.
1980. Lắm trò khổ sở gánh mang vào,
Xưa sướng dường bao nay khổ bao!
Kế xảo được nên danh với lợi,
Chỉ là ăn trước trả về sau.
Về sau phải trả nợ ăn rồi,
Vốn một mà lời đến cả mươi;
Điều ấy cũng cần suy xét tới,
Lợi danh bằng cách ác nên thôi.
1988. Nên thôi nẻo dữ để theo lành,
Lợi chẳng hại người danh chánh danh;
Lợi tại kỳ công danh tại nghĩa,
Danh lợi nầy đâu tội lỗi sanh.
Tội lỗi sanh đem phước đối trừ,
Hư mà sửa mãi chẳng còn hư;
Đừng rằng đã lỡ cho luôn lỡ,
Lỡ lớn ra rồi lấp khó ư!
1996. Khó ư! Khi việc muộn màng rồi,
Việc nhỏ dường bao cũng chẳng xuôi;
Nên sớm tính toan hơn muộn liệu,
Lỗi không thêm lớn việc không trôi.
2000. Không trôi nhờ sớm quyết nơi lòng,
Nhơ bợn nơi tâm rửa sạch trong,
Bóng nguyệt lăng-nhăng vì sóng vỗ;
Khi lòng tịnh được huệ liền thông.
Liền thông rỗng cả cái thân tâm,
Không chỗ vương mang những lỗi lầm;
Lầm lỗi đã gây khi trước đó,
Như là cảnh mộng chẳng lưu âm.
2008. Lưu âm đã chẳng, chẳng lưu hình,
Những lợi những danh với những tình;
Của mộng vẫn là hoàn lại mộng,
Khéo bày trò hát giữa thâu canh.
Thâu canh cảnh khác cảnh ban ngày,
Một trắng một đen cảnh thấy hai;
Cảnh Phật cảnh phàm như thế ấy,
Chán đi hơn để dạ mê say.
Đạo sĩ ngâm xong bài thơ đó,
Ta cúi đầu liền tỏ lời rằng :
Cám ơn Ngài chẳng nại khó khăn,
Vui lòng xuống trần gian chỉ giáo,
2020. Nếu khắp cả nữ nam trong đạo,
Được có Ngài đến bảo như vầy,
Mê dường bao cũng sẽ tỉnh ngay,
Hiệu lực gấp mười đây kêu gọi.
Đạo sĩ liền chận lời và nói :
Đứa bé đôi ba tuổi trên đầu,
Mẹ nó tuy nghèo khó mặc dầu,
Nó vẫn mến đi đâu cũng dính,
Ông phú hộ đến gần bên cạnh,
Bảo nó theo hưởng cảnh giàu sang,
2030. Chớ ở chi với mẹ nghèo nàn,
Cơm chẳng đủ áo quần cũng thiếu,
Đứa nhỏ lắc đầu rằng không chịu,
Nh.n người giàu với điệu ngây thơ;
Vừa không ưa vừa vẻ nghi ngờ,
Liền bỏ chạy về nhà mẹ nó.
Em lấy đây mà suy sẽ rõ,
Không cùng duyên ắt khó gần nhau,
Nếu trái duyên mà chẳng ngại nào,
Các Phật đã độ lâu rồi chớ,
2040. Vì thế mới mượn lời đứa tớ,
Để làm cho nên nợ đôi bên.
Bị cách sông cầu chẳng bắc lên,
Người đang đứng hai bên khó hiệp,
Chúng hạ căn ở đời Mạt kiếp,
Khó hiện thân trực tiếp kêu về,
Nên dùng huyền để cứu người mê.
Như gỗ chẳng kê nề khó trục.
Chúng sanh có được lời kêu thúc,
Mới tỉnh ra đâu trược đâu thanh,
2050. Rồi từ đây mới khởi lòng thành,
Nguyện Phật độ vãng sanh Cực Lạc.
Theo việc thiện bỏ điều hung ác,
Gìn giới răn chay lạc kệ kinh,
Thế đã cùng Phật rấm duyên lành,
Sự hóa độ sẽ không còn ngại.
Miễn cho hột giống kia được rãi,
Có nắng mưa qua lại tự nhiên,
Mượn lấy duyên độ kẻ không duyên,
Cứu gấp chúng sanh miền hạ giới,
2060. Cách độ nầy rất là hợp lối,
Chư Phật Tiên đã khởi khắp nơi,
Muốn bảo cho đứa nhỏ nghe lời,
Nhờ mẹ nó hoặc người thân thích,
Cứu người dưới hố sâu mù mịt.
Không dùng thang đâu kịp cứu ra,
Nếu chẳng dùng đến vật thứ ba,
Khó hàn gắn khó hòa được vật.
Nên cụ lão cũng là Đức Phật,
Mới dạy em cơ mật từ lâu,
2070. Cũng còn nhiều kẻ có duyên sâu,
Được Phật chỉ nhiệm mầu cạn kỹ.
Khắp châu quận cùng là lân lý,
Phật luôn tìm đơn vị nhân duyên,
Để độ người sớm biết tu hiền,
Và cũng chống ngăn luồng ma giáo.

Càng nhiều lũ quỉ ma lung trạo;
Kẻ lành duyên cần tạo thêm nhiều,
Nặng bao nhiêu thuyền lớn bấy nhiêu,
Quyết độ chúng phải theo thời thế,
2080. Ơn đức Phật nặng vô số kể,
Em há không tìm kế đáp đền,
Duyên cùng đời trước đã tạo nên,
Có lắm kẻ nghe tên liền mến.
Tiếng khuyên dứt một khi nghe đến,
Sẽ nhiều người hướng thiện qui chơn,
Nhờ oai linh của đấng Phật Thần,
Khiến được lắm kẻ lần tỉnh ngộ,
Vẹt gai góc ở trên giác lộ.
Phần của chơn tử đệ rán lo,
2090. Phận con dân và phận làm trò,
Khéo xử vẹn chớ cho dang dở,
Nếu muốn được sum vầy thầy tớ,
Lo cứu dân lo mở lời lành,
Đem cái thân đã muốn quyên sanh;
Để vào chốn sỏi sành dắt chúng,
Nếu để lạnh trứng kia sẽ úng;
Trứng úng rồi hết móng nở con.
Duyên đang nồng rán giữ cho tròn,
Chúng nhẹ dạ hết mòn tâm trí,
2100. Xưa có ông tên là Thắng Kỷ.
Giàu hơn trong lân lý xa gần,
Tánh hiền từ ăn ở có nhơn,
Rất kính mến các tăng nhà Phật,
Mỗi khi gặp các tăng hành khất,
Ông mời về cơm nước cúng dường;
Rồi cầu xin giảng nghĩa Phật đường,
Đã phát nguyện dựa nương Tam-bảo.
Thời buổi ấy ruộng đồng khô táo,
Dân khắp làng cơm gạo thiếu ăn;
2110. Cảnh đói nghèo thê thảm không ngằn,
Ông khui hết kho tàng lúa thóc.
Và gom cả bạc vàng châu ngọc,
Kêu mọi người đói khát đến cho;
Đến các loài rùa trạnh chim cò,
Của kẻ đói bẫy nò (5) bắt được,
Ông mua hết thả ra làm phước.
Khi ấy lòng ông phát nguyện vầy:
Những người nầy những thú cầm này,
Khi lýnh lấy của đây giúp đỡ,
2120. Do duyên nầy đến sau muôn thuở,
Sẽ cùng ta nên nợ Bồ-đề.
Đến chừng nào độ chúng hết mê,
Ta mới mãn lời thề nầy được.
Tên Thắng-Kỷ kiếp em thuở trước,
Lời nguyền kia nay được ứng thành,
Những người nghèo những vật phóng sanh,
Phần lớn đã chuyển lên cõi thế,
Họ đang chờ đợi em cứu tế,
Đúng như lời đã thệ xưa kia,
2130. Em mau tìm độ họ khỏi mê,
Đang trong cảnh thuyền bè gió tạt;
Họ chưa rõ thông đường giải thoát,
Em mau tay dìu dắt họ đi,
Nếu chần chờ huốt mất thời kỳ.
Đâu thỏa chí từ bi ôm ấp,
Đạo sĩ đem chuyện xưa kết lập,
Khiến cho ta bỗng trực nhớ ra;
Lầu tiên được gặp cụ già,
Cụ lại bảo là nhà Thắng-Kỷ.
2140. Cụ liền cất lên ngâm bài lý :
Giống nằm tận dưới đất sâu,
Mưa xoi nắng đục nay đầu trồi lên,
Một lời xưa đã nguyện nên,
Nay nhiều kẻ đứng đợi trên trần đời.
Màn đời sắp hạ chiều mơi,
Há không lo gọi những người còn mê.
Cụ chỉ nói sơ qua như thế,
Rồi biến đi không kể chi thêm.
Nay bất ngờ trong khoảng thâu đêm,
2150. Được Đạo Sĩ căn nguyên kể nốt.
Tự thấy lòng ta như châm đốt,
Bắt lo âu hơn phút vừa qua,
Đáng lo âu gấp bội nữa là,
Gánh nặng, gặp đường xa, thân yếu;
Biết sao mọi người thông đạo diệu,
Sớm giúp ta kết liễu lời nguyền,
Khi lòng người còn lắm đảo điên,
Ta vẫn thấy không yên trong trí.
Như đã hiểu rõ lời ta nghĩ,
2160. Đạo sĩ đưa tay chỉ thẳng xa;
Rồi tự nhiên ở trước mặt ta.
Vách phòng bỗng nhiên đà tan mất,
Hiện ra một con sông trong vắt,
Ngài chỉ vào dòng nước bảo rằng:
Dòng nước nầy có phải yên chăng?
Thuyền nặng mấy vẫn hằng chở nổi.
Đường xa mấy vẫn là chảy tới,
Ngày như đêm cứ nối chảy luôn;
Dù có nhiều vật cản ngăn luồng,
2170. Vẫn chiều để mà tuôn không nghỉ.
Đạo sĩ ngắm dòng sông chăm chỉ,
Rồi tự nhiên trong ấy ứng thinh:
Từ xưa lâu trước đến lâu sau
Tánh yếu mềm hơn các thứ nào,
Xa mấy vẫn đi, đi tột chỗ,
Nặng bao cứ chở, chở không nao.
Giúp cho nhơn vật khi khao khát,
Nhuần thắm cỏ cây lúc héo xào,
Tùy ý muôn loài cần cứ lấy;
2180. Ít nhiều chẳng tiếc với ai đâu.
Em nghe chăng những câu thơ ấy,
Há lại không nhận lấy làm gương,
Giúp muôn loài khắp chốn cùng phương;
Nặng chẳng mỏi xa đường không chán.
Hình tròn méo dài vuông bất hạng,
Vẫn uốn chiều theo đặng như thường;
Người hung sùng hoặc kẻ hiền lương,
Vẫn giúp khỏi những cơn khao khát.
Từ xưa mát đến nay vẫn mát,
2190. Mặc dù ai cạy bát thế nào;
Từ nguồn sâu chảy đến lung bàu,
Làm tươi cả cành lau cọng cỏ.
Trên đường đi giúp cho muôn họ,
Bị cản ngăn thường có biết bao;
Thông đi nhanh, bít thấm lần vào,
Làm theo ý chỗ nào không ngại.
Vẫn đi tận vào trong các loại,
Mời đến liền không chối từ ai;
Ai muốn xài thì cứ lấy xài,
2200. Chẳng hề tiếc với ai một nhỏ,
Nổi sóng lên vì là phất gió,
Tánh vẫn bình nào có giận ai;
Trái lại thường ngăn chận họa tai,
Và làm mát những ai nóng nực.
Xưa nay tánh dung hòa một mực,
Thời đại nào nhân vật cũng cần;
Sớm gần dân chiều vẫn gần dân,
Thành thị đến thôn lân đều dụng.
Ai lại chẳng vui đem vào bụng,
2210. Vắng một ngày ai cũng ngóng trông;
Kẻ chạy Tây, người lại chạy Đông,
Xa mấy cũng ra công tìm kiếm.
Quên lao khổ quên nơi nguy hiểm,
Lòng khát khao tới điểm cực cùng;
Giờ chẳng dùng lát nữa phải dùng,
Ai dám nói rằng không cần tới.
Trên quả đất bất kỳ các giới,
Đều nhận cho ích lợi phi thường;
Một cọng rau nhỏ mọc bên đường,
2220. Cũng nhờ có thấm nhuần mới sống;
Tình khắn khít các loài rất rộng.
Chớ không riêng vì giống cá tôm,
Cứ đi luôn bất luận đêm hôm;
Lo tươi tỉnh khắp cùng quả đất.
Người tu nhân hay là tu Phật,
Há không theo tánh nước mà tu,
Được liệt hàng chánh đạo chơn sư,
Hay được gọi trượng phu quân tử.
Tánh tình như nước kia một thứ,
2230. Cần dường bao! Đại sự dường bao!
Cứ theo đây hôm sớm giồi trau,
Quả đất dẫu bao cao cũng tới.
Nếu có thật như lời ta nói,
Xin tàng cây kia đối lại dùm,
Từ trên cây nhánh lá um tùm,
Bỗng ứng một bài ngâm thảnh thót:
Hơn một ngàn năm đứng tại đây,
Chính ngay bên cạnh gốc cây này,
ĐÃ nhiều tăng sĩ siêu Tam giới,
2240. Có lắm thiền sư đáo cõi Tây.
Do quán tâm trong như bích thủy,
Nhờ trau tánh khí tợ nguồn khai,
Thí luôn không nghĩ, trong nên dạng,
Được vậy chẳng thành ta héo ngay.
Cơ huyền bí dễ ai thấy mối,
Chỗ không không lại nói ra lời,
Thấy cảnh mầu nghe tiếng diệu vời,
Ta vừa kính vừa vui không xiết.
Tàng cây xanh bên dòng nước biếc,
2250. Trên trời thanh che khắp cảnh trần;
Đứng bên mình một vị chơn nhân,
Tướng tốt đẹp kẻ trần khó sánh;
Cặp mắt sáng như sao lóng lánh,
Râu dài phơ trên mảnh áo dà,
Thân đoan trang nét mặt hiền hòa
Trông liền biết ngay là Thánh hóa,
Lời thao thao như nguồn xối xả,
Khéo dạy khuyên khéo tả nhiều câu;
Từ trên sông phẳng lặng một màu,
2260. Tự nhiên phát nhiều câu thi Thánh,
Nào ủy khúc tùy hình chi tánh;
Nào vị tha cứu cánh chi tâm.
Lời thanh bai ý vị thâm trầm,
Vang trên mặt nước đang êm lặng,
Mầu vô tận, nhiệm không kể đặng,
Nh.n cảnh trần mất dạng hồi nào,
Những ưu sầu lo ngại đớn đau,
Không còn thấy lẫn vào trong trí.
Đồng thờ ngắm cảnh do thần bí,
2270. Trong lòng ta đã nghĩ thầm rằng;
Chẳng vì riêng ta có thiện căn,
Đạo sĩ dụng phép thần cho thấy.
Mà là chính Ngài vì nhơn loại,
Mới làm cho ta thấy cảnh này;
Để truyền cho nam nữ được hay,
Có sớm tỉnh lòng say vật dục.
Nên Ngài mới chỉ rành trong đục,
Lòng thương không kém đức mẹ cha,
Ước mong rằng khắp hết trẻ già,
2280. Lời nầy được nghe ra liền giác.
Sợ mất đạo hơn là sợ thác,
Năng rèn lòng chay lạt kệ kinh,
Tự chùi lau trong sạch tánh tình;
Ôm chặt một lòng tin đức Phật.
Mặc gai góc mặc lời đố tật,
Niệm từ bi để lánh cho qua;
Dịp huốt rồi khó kiếm sao ra,
Rán chịu khổ để mà thoát khổ.
Từ trong cây trái bông được trổ,
2290. Cũng từ cây sâu bọ sanh ra;
Thành cũng ta mà bại cũng ta,
Tâm Phật được tâm ma cũng được.
Phải gạn xét như người lọc nước,
Đục và trong cố lượt cho ra;
Ma hung gian Phật vốn hiền hòa,
Chơn là Phật, nguỵ là ma quỉ.
Thể theo đó mà suy xét kỹ,
Tội sẽ không mang lấy vào mình;
Tội nếu không, phước đức ắt sinh,
2300. Phước đức vốn phép linh giải nạn.
Ước gì khắp Bắc Nam các hạng,
Đều được trông thấy đặng cảnh này;
Có tan lòng ngờ vực xưa nay,
Lo tu để kịp ngày thiên định.
Đạo sĩ liền khoát tay cái mạnh,
Trở lại y gian cảnh phòng ta;
Ngài rằng: em vừa đã nghe qua,
Lời ấy chẳng phải là lời ngụy.
Thuở xưa có một ông Đạo sĩ,
2310. Họ là Lưu tên thị là Năng;
Từ nhỏ đà vào cửa nhà tăng,
ĐÃ giữ mấy mươi năm chay giới.
Nhưng bổn tâm chưa tìm ra mối,
Trong ýluôn thấy rối không ngừng,
Một hôm kia trong dạ bần thần,
Ông liền mới đi lần đến đấy,
Dưới cội cây em trông khi n.y,
Ông liền dừng chân lại một hồi,
Để ngắm xem dòng nước đang trôi;
2320. Rồi ông bước đến nơi mé nước,
Ông vừa mới cúi mình đến trước,
Định lấy tay khoát nước rửa mày,
Liền từ trong đáy nước sâu dày,
Cả mặt mũi chơn tay hiện rõ,
Ông thấy rồi tâm liền sáng tỏ,
Rằng: tâm và nước có khác chi.
Nhờ tánh trong bất luận vật gì,
Cũng hiện rõ như y thật cảnh,
Nghĩ rồi ông quầy chơn đi mạnh,
2330. Trở lại ngồi bên cạnh gốc cây,
Quán tánh trong như nước bảy ngày,
Ý rối loạn xưa nay đều tịnh.
Thoắt một cái đã vào đại định,
Được thấy ra bổn tánh Như Lai.
Chính mé sông em mới thấy đây,
Chỗ chứng quả của ngài Đạo sĩ.
Mê với ngộ cách nhau một tí,
Mấy mươi năm chỉ trị một giây;
Đạo sĩ liền cất giọng khoan thai:
2340. Động đó liền tịnh đó,
Chỉ do một cái ngó,
Ý loạn mấy mươi năm;
Tiêu tan như mây gió.
Thường rửa mặt mỗi ngày,
Cũng một thứ nước đó,
Sao chẳng mở được tâm,
Bởi vì khác cách ngó,
Ngó tánh nước năng soi,
Hiểu được tâm rất khó;
2350. Nếu chỉ ngó bằng thường,
Mà được sự sáng tỏ,
Thì độ trong một ngày,
Thành Phật hết đâu khó.
Chẳng riêng ngó nước không,
Cho đến ngó nầy nọ;
Nếu dung hội được tâm,
Bổn lai cũng sẽ rõ.
Phàm Thánh thân giống nhau,
Chỉ khác nơi cách ngó;
2360. Mong tất cả chúng sanh,
Cách ngó nầy được có,
Hầu sớm mở tâm mê,
Để đi về Tịnh độ.
Xương thịt là hoa sen,
Có hào quang chiếu tỏ,
Dung mạo đẹp khác phàm,
Trên Liên đài sáng rõ.
Không bịnh cũng không già,
Sự chết chóc đâu có;
2370. Chính người ở cõi này,
Mới thật là trường thọ.
Muốn gì liền có ngay,
Khỏi phải ra công khó;
Có chim ngâm kệ mầu,
Có nhạc trỗi trong gió.
Khó niệm Phật Di Đà,
Trong khi gặp lửa đỏ;
Lời nầy hãy nên tin,
Chớ nên lòng ngờ bỏ.
2380. Tu sớm được một ngày,
Thân sớm ngày giải khổ;
Cái chết thúc bên lưng,
Lòng niệm Phật cần có.
Lời nầy em hãy mau kể rõ,
Cho nam nữ lớn nhỏ được tường;
Rán niệm câu Cực Lạc Tây Phương,
Cầu Phật độ khỏi đường sanh tử.
Hãy chịu khó làm lành lánh dữ,
Chớ cho lòng lưỡng lự chần chờ;
2390. Phải gắng tu cho kịp ngày giờ,
Kịp Long Hội, kịp cơ biến hóa.
Chúng phần lớn đang chung khổ quả
Nghiệp từ lâu nay đã thành hình;
Nếu tạo thêm nhiều việc bất lành,
Càng thêm lắm xuất sanh tai khổ.
Lòng thương chúng quyết tâm cứu độ,
Em chớ quên khuyên dỗ người đời;
Ta cúi đầu xin nguyện vâng lời,
Đem kể hết những nơi nghe thấy.
2400. Hoặc nói ra hoặc nêu trên giấy,
Làm cho đời sớm dậy cơn mê,
Mặc xác phàm có lắm ủ ê,
Miễn bá tánh sớm về đường chánh.
Đây thường thấy rất nhiều khổ cảnh,
Giữa loài người tranh cạnh miếng ăn;
Khiến cho lòng đau đớn ngày hằng,
Nên rất muốn nhơn sanh hướng thiện.
Được một người thật tâm tu luyện,
Nó đã bày ra trước con người,
Sẽ đỡ ra một chuyện rối ren;
2410. Càng nhiều người đạo hạnh tập rèn,
Càng bớt được nhiều con sâu bọ.
Bởi ích kỷ chiến tranh mới có,
Không từ tâm mới nỡ hại người;
Xem xét kỹ ai người không thấy.
Càng thấy cảnh máu người tay dấy,
Lòng càng mong nhơn loại hòa bình;
Nên muốn cho ai cũng hiền minh,
Có lòng biết yêu mình lẫn kẻ.
2420. Trên sự sống lòng vui san xẻ,
Giúp nhau không lấy lẽ hiếp nhau;
Bất luận là việc lợi ích nào,
Đều thành thật đổi trao dạy chỉ.
Sống bác ái sống đời đạo lý,
Sống ngoài vòng ích kỷ đê hèn,
Ai cũng đều nhờm thói ố hoen;
Biết khắc kỷ biết nên phản tỉnh,
Đạo sĩ rằng : lời em rất chính,
Anh cũng là đồng tính thế ni,
2430. Và chính như các đấng từ bi,
Cũng đều ước mong y lẽ đó.
Quang cảnh nầy kíp chầy sẽ có,
Nhưng phải qua khăn khó nhiều phen;
Kẻ yêu đời cần phải đua chen,
Mới có thể đổi nên hoàn cảnh.
Em là một trong từ bi tánh,
Cần ra tay cho mạnh thêm lên,
Sự lao tâm khổ xác nên quên,
Cứ nhắm thẳng vào nền hoằng hóa.
2440. Cứu đời khỏi sông mê mới hả,
Y lời nguyền từ cả xưa nay;
Không nên cho thệ ý mòn phai,
Chẳng dừng bước lướt nơi gai bớm.
Phải có đủ tinh thần can đởm,
Mới dìu đời khỏi chốn lao lung,
Phật còn không đành hưởng thung dung,
Trong lúc chúng sanh còn mê muội;
Huống mình dấu chơn Ngài quyết nối,
Há ngồi an phòng nội được sao.
2450. Cũng phải nên lo liệu cách nào,
Để cứu khách trần lao thoát khổ.
Chúng đang bị màn đời cám dỗ,
Lòng say mê đến độ cực cùng;
Tánh tình lần biến đổi ác hung,
Chẳng còn biết hiếu trung đạo lý.
Chỉ biết sống cho thân phì mị,
Sống theo lòng ích kỷ tổn nhơn;
Cứ mãi lo phụng sự riêng thân,
Sống theo lối dục trần đê tiện.
2460. Lo thỏa mãn tấm lòng say nghiện,
Chẳng màng nghe những tiếng thị phi;
Mặc cho thân có lắm vết tì,
Miễn là được hưởng thì sung sướng.
Điều cao khiết chúng không hề tưởng,
Chỉ lo làm lo hưởng hiện thời;
Chẳng nghĩ câu báo ứng nay mơi,
Cho nên dễ phạm nơi tội lỗi.
Thấy sanh chúng khinh thường việc tội,
Phật nóng lòng như xối nước sôi;
2470. Lịnh cho chư Bồ tát xuống đời,
Lo kêu gấp cho người tỉnh ngộ.
Giả đủ hình ẩn mình khắp chỗ,
Tùy mọi phương dạy dỗ chúng sanh;
Miễn cho người bỏ dữ theo lành,
Thân đâu quản bùn sình lao khổ.
Nếu có kẻ đường tu ái mộ,
Dù mấy dơ dù chỗ mấy xa;
Cũng đến nơi và cũng tùy hòa,
Chịu đủ cách để mà hóa độ.
2480. Quyết dắt người vào nơi Phật lộ,
Thân ra sao cũng chớ hề màng;
Đồng tâm hồn cứu độ nhân gian,
Em khéo bẻ cho an tay lái.
Miễn bá tánh được lòng tu cải,
Mặc cho thân dơ dáy đừng nao;
Thân tuy dơ mà chí thanh cao,
Sự dơ ấy lòng nào e ngại.
Vào bùn mới cành sen được hái,
Lời cụ già đã dạy cho em;
2490. Chớ núng nao phàm xác luốc lem,
Đem thân ấy lẫn chen khắp đất.
Dắt hết người có căn Tiên Phật,
Mặc cho đời thử thách dường bao;
Khổ càng nhiều đạo quả càng cao,
Muốn bắt cọp phải vào hổ huyệt.
Ngài liền ngâm bài thơ thống thiết:
Xưa cũng như nay vẫn một đàng,
Đầy lòng ưu mẫn khắp nhơn gian;
Quên ăn lúc thấy người làm tội,
2500. Bỏ ngủ khi nghe kẻ mắc nàn.
Mẹ mến yêu con âu có một,
Phật thương xót chúng gấp muôn ngàn;
Theo chiều đâu cũng ra tay độ,
Mất mạng hao tài chẳng tiếc than.
Dấu hiền cha, chơn con khá giẵm,
Em đừng quên soi tấm Phật gương;
Phải cho thân trải tuyết dầm sương,
Để thực hiện tình thương nhơn loại.
Thấy ai có làm điều chi sái,
2510. Trách buồn nhưng khuyên dạy cạn lời;
Chớ nên noi theo lối người đời,
Buồn ai chẳng muốn cho gặp mặt.
Bởi mê dốt lỗi lầm vướng mắc,
Nên ra tay dìu dắt cho người;
Há làm ngơ để bụng ngạo cười,
Chẳng chỉ vẽ những nơi thiếu sót,
Ở đời sự lỗi ai đâu lọt,
Cần dạy nhau phải tốt hơn không,
Người lỗi mình ngồi để mắt trông;
2520. Khi mình lỗi khó mong người chỉ.
Kẻ chỉ dạy phải cho thành ý,
Người lỗi lầm nên thị nhận ngay,
Thì tự nhiên không việc gỗ gây,
Kia cũng tốt mà đây cũng tốt;
Biết đổi trao với tình thiết cốt,
Dù cho người mấy dốt cũng thông,
Tội có đâu lang lợp cả đồng,
Ai lo nấy chớ không ai tiếp.
Chữ tương tồn với câu tương hiệp,
2530. Mong người đời được thuộc nằm lòng;
Để giúp nhau bớt lúc cay nồng,
Kẻ dư quá người không hề đủ.
Đành căn kiếp người bần hay phú,
Do nghiệp xưa hoặc sức làm nay;
Có làm nhiều tất có nhiều nhai,
Xưa nhơn đức ngày nay phú quí.
Kẻ nghèo bởi nghiệp xưa ích kỷ,
Hoặc nghiệp nay chẳng chí công làm;
Vì vậy nên đâu đó chẳng kham,
2540. Lẽ sống của nhơn gian như thế.
Tuy nhiên nếu người đồng tương tế,
Đời sống liền cải chế được ngay;
Nghiệp oan không cơ hội kéo dài,
Giống khổ bị khô mày khó mọc.
Vui hoặc khổ do người làm gốc,
Người năng sanh xuất vật nọ kia,
Nếu người đồng hiệp lại một bề,
Lấp bằng biển và tề bằng núi.
Điều nầy há lại không nghe tới,
2550. Để hợp nhau mở lối bình minh;
Bỏ đi lòng chỉ biết riêng mình,
Lo nghĩ đến cái tình nhơn loại.
Cái tình ấy phải cho tồn tại,
Dù ở bao thời đại biến thiên;
Tình ấy còn thiên hạ bình yên.
Tình ấy mất đảo điên bá tánh,
Tình ấy nhiều là nhiều sức mạnh;
Tình ấy tan sẽ tán oai quyền,
Tình ấy sâu thành Phật thành Tiên.
2560. Tình ấy cạn nên ma nên quỷ,
Tình ấy có, có người tùng thị;
Tình ấy không, không trị được ai.
Tình ấy đầy tâm trí mắt tai,
Ngôi Phật sẽ có ngày kế tự.
Vậy em khéo gọi hàng nam nữ,
Tình ấy nên giữ chặt vào lòng;
Ai cũng thương ai cũng xử công,
Chớ chia rẽ giống dòng Nam Bắc.
Tánh nhơn ngã dễ làm gây giặc,
2570. Không tánh nầy tất hết giết nhau;
Khắp Bắc Nam bất luận người nào,
Nên cố gắng trừ mau tánh ấy.
Người được biết tu hành trai giái,
Tánh ng. nhơn càng phải sớm rời;
Chỉ biết lòng yêu khắp người đời,
Không ý biệt phân người quen lạ.
Sống ngoài cái tánh tình nhơn ng.,
Không trọng giàu chẳng dạ khinh nghèo;
Luôn đem mầm bác ái rải gieo,
2580. Cho đâu đó bớt điều thù hận.
Giặc chẳng phải tự nhiên khai hấn,
Mà do người vì giận hoặc tham;
Giận với tham hỏi tại đâu làm?
Trả lời: vốn tánh phàm nhơn ngã.
Trừ nó được mới là thong thả,
Còn vương mang còn họa liên miên;
Ví dù cho là bậc Thần Tiên,
Còn đeo nó còn huờn phàm tục.
Em khá nhớ ra tay kêu thúc,
2590. Các sắc trần chớ bận lòng mê,
Mê chẳng được chịu bề lao khổ
Kẻo bá gia quên phút ra về;
Cảnh nguy thể nay gần miệng hổ,
Chẳng thương nhau đừng có trách than;
Sống riêng thân là sống khốn nàn,
Biết ngược lại sẽ an lạc phận.
Kêu đời chẳng chịu nghe phát giận,
Như thấy người đánh lẫn con cờ;
Giận nhưng mà không nỡ làm ngơ,
2600. Cố kêu mãi để cho cải hối.
Lòng yêu chúng tràn trề tim phổi,
Dù sao sao cũng nói dạy luôn;
Xông lướt qua gió thảm mưa buồn,
Đem mảnh áo nâu sồng che khắp.
Ai chưởi mắng cũng đành tai lấp,
Niệm A-Di-Đà Phật đi qua;
Nay không duyên người chẳng nghe ta,
Nên ngâm giống để mà sau rải.

Sớm ghét kế chiều thương trở lại,
2610. Ở thế gian chuyện ấy có thường;
Em ơi đời phức tạp không lường,
Nội hai chữ ghét thương đủ khổ.
Ghét dễ khiến nhúng trề môi mỏ,
Thương cũng gây vàng vỏ mặt mày;
Ghét với thương gia vị các loài,
Kể sao hết điều cay với đắng.
Gọi cõi tạm bao giờ lâu đặng,
Mà khách trần gian chẳng núng nao;
Trên non Tiên ngó xuống chừng nào,
2620. Lòng càng bắt xót đau chừng nấy.
Biết bao cuộc đất bằng sóng dậy,
Mà cũng chưa thấy mấy ai tu;
Chờ đến cơn trâu rống chó tru,
Cảnh thảm đến mới cầu khó cứu.
Gặp Phật giáo là điều hy hữu,
Người không nghe vì ngủ quá mê;
Do lòng thương mà phải dỗ về,
Chớ nào phải vì bề danh lợi.
Thương quá đỗi réo kêu ơi hỡi!
2630. Rất kính thay! Các giới từ tâm,
Đôi phen quên cả việc ăn nằm;
Vì lẽ quá bận chân phổ độ.
Anh còn nhớ ở vào đời nọ,
Có một ông tên Thố họ Chiêu;
Từ sau khi vọng niệm trừ tiêu,
Rời am tự châu lưu khắp chốn.
Đến đâu cũng khuyên soi tâm bổn,
Bởi tâm là chủ động các đường;
Khi thấy tâm như thấy trong gương,
2640. Tất sẽ thấy Phật tường tận mặt.
Vào thuở ấy rất nhiều người đắc,
Nhờ được y theo pháp ấy hành;
Một ngày kia ông tự biết mình,
Vào giờ ngọ mạng sanh sắp cuối.
Bữa cơm trưa cũng vừa dọn tới,
Kế có người hấp hối gần bên,
Ông thấy người ấy có căn duyên;
Sắp chết chẳng biết tên Đức Phật,
Ông bỏ ăn và liền lật đật,
2650. Đi đến bên người sắp ra ma;
Ông bảo nên niệm Phật Di Đà,
Phật sẽ đến dắt qua Cực lạc.
Người ấy y lời ông khuyên nhắc,
Bèn nhiếp tâm niệm Phật ba câu;
Liền hóa thân của Phật đến thâu,
Hồn ấy được vào chầu Phật quốc.
Ông liền trở về nơi am thất,
Ngồi ngay mình rồi mất tự nhiên;
Vì cứu người đã có Phật duyên,
2660. Không màng đến bữa cơm rốt mạng.
Tình yêu chúng sanh không giới hạn,
Độ đời cho đến đoạn cuối cùng;
Lòng từ bi trọn thỉ trọn chung.
Ai nghe đến lòng không thương kính,
Các Bồ Tát vốn đồng một tánh;
Tự giác rồi lo đến giác tha,
Lúc nào thời cũng vẫn bôn ba.
Lo cho thế hơn là lo phận,
Mảnh tình ấy chẳng bao giở bẩn;
2670. Cổ với kim cũng vẫn một màu,
Yêu đời bằng lối mở cùm lao.
Chẳng yêu cách chôn vào hang hố,
Yêu đời với tinh thần giác ngộ;
Độ khỏi mê chẳng bỏ cho mê,
Tay mặt đưa tay trái lấy về,
Chuyện lừa ấy chẳng hề nào có.
Đời lợi dụng nhau từ việc nhỏ,
Đạo vẫn đi ngược nó luôn khi;
Lánh tâm phàm hiểu tánh từ bi,
2680. Tất sẽ chẳng hề khi nào đúng.
Đừng nhắm một ít người lợi dụng,
Mà vội cho ai cũng dối tu;
Nguyên một loài như sấu với cù,
Phải hiểu khác chớ cho rằng một.
Cũng một đạo cũng người đồng lốt,
Nhưng tấm lòng xấu tốt khác nhau;
Tuy bề ngoài cùng một sắc màu,
Vàng chẳng giống như thau ten ố.
Khá quan sát cho tường tận chỗ,
2690. Chớ vội quơ đũa cả nắm sai;
Có trầm hương ẩn giữa rừng cây,
Hãy tìm lấy về ngay kẻo uổng.
Gặp hiền đức phải nên kính chuộng,
Đừng đụng đâu khinh bướng chê càn;
Em khá khuyên khắp hết thế gian,
Phải lọc lựa chấn hằng lời nói.
Kẻo lầm đến con người thượng cõi,
Sẽ chết không kịp trối một lời;
Có các Thần trà trộn khắp nơi,
2700. Giả đủ cách thử người dương thế.
Không lấy mắt xét xem đáo để,
Sẽ làm cho người dễ lạc lầm;
Thật tu hành hay giả đạo tâm,
Khi đó sẽ ló mầm ra hết.
Cũng xác người giống nhau như hệt,
Rất khó đem phân biệt Thánh phàm;
Thế cho nên khắp hết nữ nam,
Cẩn ngôn hạnh kẻo lâm khó gỡ.
Nhiều lúc kẻ hung mồm vừa mở,
2710. Máu liền trào giẫy giụa chết ngay;
Lối phạt răn của các Thần này,
Rất nghiêm khắc lâu nay ít có.
Tánh rất nóng còn hơn lửa đỏ,
Lòng luôn hờn ghét đứa hung hoang;
Có nhiều khi thấy kẻ tà gian,
Liền bẻ cổ số căn bất kể.
Nhờm kẻ ác tợ thùng dơ uế,
Thấy lũ tà mắt thể gai đâm;
Gặp thì trừ chớ chẳng ngại tâm,
2720. Các Thần Thánh hì hầm như thế.
Chớ vội thấy ngu khờ khi dễ,
Thường khiêm nhường nghĩa lễ tốt hơn;
Gặp thử mà không bị lầm thân,
Tất sẽ được các Thần theo hộ.
Giúp đỡ cho được đi tới chỗ,
Ngày như đêm chẳng hở phút nào;
Cứu hộ cho những buổi ốm đau.
Che chở lúc lâm vào tai ách,
Đạo sĩ liền chỉ tay vào vách;
2730. Một vị Thần hiện cách tự nhiên,
Vẻ oai phong tay chống gươm thiêng;
Liền cất giọng ngâm lên bài kệ:
Để bảo vệ hiền thể,
Để tội phước ghi kể;
Cho nên khắp nhà nhà,
Có ta ở môn bệ.
Vị thần chỉ mấy lời như thế,
Rồi biến đi không kể chi hơn.
Đạo sĩ rằng: ấy Kiểm Vệ Thần,
2740. Nhà nào cũng ẩn thân xem xét;
Việc tội phước ghi rành từ nét,
Tâu Thiên ĐÃnh xử xét chí công.
Mắt phàm nhơn thấy cửa vắng không,
Nhưng mà có Minh Thần ẩn ánh;
Nên nhớ, giấu việc làm bất chánh,
Kẻ thế gian chớ tánh dể ngươi;
Việc nầy em khá nhắc cho đời,
Đừng tưởng chỗ vắng người làm quấy.
Người chẳng thấy nhưng thần luôn thấy,
2750. Tội phước đều chớp lấy rành rành;
Phước thì ban còn tội thì hành,
Báo ứng rất phân minh từ chút.
Nhân thiện ác định cho họa phúc,
Từ cổ kim chưa lúc nào sai;
Khắp thế gian dù gái dù trai,
Rán sửa tánh thẳng ngay chơn chất.
Đầu đội trời còn chơn đạp đất,
Đất Trời luôn soi xét mỗi ngày;
Tuy lặng thinh mà rất có oai,
2760. Há chẳng sợ hơn người dương thế.
Oai Trời Đất nếu người kiêng nể,
Tất không gây tội lệ vào mình;
Tưởng chỗ nào cũng có Thần minh,
Sẽ không dám tạo tành điều ác.
Xưa có người tên là Bàng Đạt,
Thường xuyên nghề đạo tặc nuôi thân;
Có một hôm vào một nhà dân,
Đang rón rén vác khuân đồ đạc.
Nghe có tiếng động trên sàn gác,
2770. Bàng Đạt liền ngước mặt ngó lên;
Thấy nơi tran có tượng Phổ-Hiền,
Ẩn sau một ngọn đèn leo lét;
Lòng bỗng thấy vô cùng sợ sệt,
Rằng Phổ Hiền thấy hết việc mình;
Liền bỏ nguyên đồ đạt đang rinh,
Lui khỏi cửa đi êm một nước.
Vừa đi vừa nghĩ suy từ trước,
Cho đến nay những việc đã làm;
Chỉ giấu che được mắt người phàm,
2780. Chớ Thần Thánh đã xem thấy rõ.
Tự biết lỗi bắt đầu từ đó,
Nghề trộm liền dứt bỏ lo tu;
Sớm khuya bền một chí công phu,
Được Phật hóa thân thu về Phật.
Nhân tượng giả độ nên người thật,
Là chuyện người Bàng Đạt thuở xưa;
Trong nhất thời nghề trộm được chừa,
Nhờ tưởng có thần cơ quan sát.
Mọi vật có thể làm người giác,
2790. Nếu để lòng suy xét cho rành;
Bàng Đạt tuy là kẻ gian manh,
Biết hối cải còn thành được đạo.
Lấy tâm dám làm điều tàn bạo,
Đổi ra tâm dám tạo phước điền;
Tức nhiên là từ giới phàm duyên,
Leo đến bậc Phật Tiên chẳng khó.
Chỉ nhân một cái quày đầu ngó,
Được trở nên tỉnh ngộ nơi lòng;
Tội trộm xưa đều giũ sạch không,
2800. Còn thừa phước đức sang Phật quốc.
Trai với gái ở thời văn vật,
Há để thua Bàng Đạt xưa sao!
Xưa ngu khờ mà được giác mau,
Nay thông thái tại sao chậm tỉnh;
Xưa dốt nát nhưng giàu trí tín,
Nay khôn lanh nhưng kém tinh thần;
Chỉ hay ho với lối tục trần,
Không soi thấu được phần siêu việt.
Biết cái giả chớ không biết thiệt,
2810. Làm nhiều mà chẳng được hưởng lâu;
Óc thông minh đem để vào đâu,
Chẳng tìm biết cái nào chơn giả;
Cứ mưu nọ thế kia gây họa,
Gạt lừa nhau chiếm bã lợi danh;
Giỏi về mưu lấn đất cướp thành,
Việc xô xát dân tình là giỏi.
Mình muốn sống thì người khỏi nói,
Cũng hiểu lòng họ đối thế nào;
Vẫn biết yêu mạng sống như nhau,
2820. Đâu muốn bị người nào giết hại.
Mình tồn tại cho người tồn tại,
Nỡ dứt tình đồng loại sao đành;
Sống bằng phương xô xát nhơn sanh,
Cách sống ấy hôi tanh như thú.
Sống nhơn đạo sống tình cảm đủ,
Mới sống theo ý vị loài người;
Chỉ đấu tranh bằng trí bằng lời,
Cũng đủ lựa gì nơi nanh vuốt.
Dắt nhau đến chỗ gây chiến cuộc,
2830. ý vị loài người mất hết rồi;
Thay vì dùng nanh vuốt tranh mồi,
Dùng đao kiếm cướp xôi với bánh.
Mất hết cả cái g. thiên tánh,
Chỉ là loài mạnh đặng yếu thua;
Hiện nay như đống rác sắp đùa,
Kẻ bạo ác cũng chưa thấy thức.
Thế là họ phải đành yên giấc,
Theo ngày tàn của đất Hạ nguơn;
Chỉ thương người còn chút thiện duyên,
2840. Họ bị kẹp kềm hơn tự tạo.
Em khéo giúp hạng nầy biết Đạo,
Họ tỉnh rồi việc đáo đến nơi;
Việc cũng không còn phải xa vời,
Em chớ để người trôi mất uổng.
Nước có lên rồi thì có xuống,
Em đừng buồn đám ruộng ngập nhiều;
Thứ nào châm cạn rễ thì tiêu,
Mùa tiết phải chiều theo khó cải.
Ấy là cũng một phương lựa đãi,
2850. Quét sạch loài cỏ dại phá mùa;
Em buồn anh lòng cũng bắt chua,
Việc chi cũng do cơ tạo hóa.
Em thường trách sao hiền mang họa,
Còn đứa hung thong thả không sao;
Em nhớ rằng danh mộc chừng nào,
Càng chịu đục chịu bào chừng ấy.
Không chịu thế sao nên hình đấy,
Còn những nào cây vạy (6) đứng yên;
Ấy chỉ là đợi lớn thêm niên,
2860. Dùng làm cũi ra than là dứt.
Huống những kẻ hiền lành nhơn đức,
Cũng như nền của một ngôi nhà;
Những khó khăn những nỗi xót xa,
Là kèo cột rui đà cho đó.
Các vật nầy thảng như không có,
Cái nền kia suốt gió suốt mưa;
Ai đắng cay ai có giày bừa,
Em rán chịu chớ ngơ chí lực.
Trước sau vẫn lo câu đạo đức,
2870. Chớ quá buồn đành dứt xác trần;
Chúng sanh đang khô chốn mê tân,
Mạng sống tợ như đờn dây thẳng.
Lòng bác ái há ngồi yên đặng,
Cũng không đành nín lặng Tây Phương;
Huống lời xưa đã thệ tỏ tường,
Nay không độ đợi cơn nào độ.
Biết bao kẻ bơ vơ trên lộ,
Há không đưa tay trỏ đường về;
Thấy lạc lầm mình phải ủ ê,
2880. Tình ấy vốn trong lề nhà Phật.
Một khi để cho tình ấy mất,
Sẽ không trông thấy mặt Như Lai;
Bao kiếp qua khổ cực chẳng nài,
Há lại tiếc làm chi kiếp chót.
Chớ vô ý để người dừng gót,
Thưa bóng người cửa Phật chẳng nên;
Kẻ mến em khéo dắt họ lên,
Chớ để họ rớt chìm trở lại.
Không dễ có được lòng hăng hái,
2890. Để mất rồi khó tái được đâu;
Một khi người đã biết hồi đầu,
Đừng để họ lờn câu đạo lý.
Nếu họ trở nên lờn tâm trí,
Khó gọi cho tỉnh lại như xưa;
Kẻ tu do hoàn cảnh đẩy đưa,
Chừng bỏ đạo cũng do tình thế.
Những hạng ấy không nên nhắm kể,
Bởi họ theo thời thế ấy thôi;
Thời sớm yên thì họ tu dồi,
2900. Thời chậm đến họ trôi theo nước.
Họ bền được thì là rất phước,
Bằng không là tại ít căn duyên;
Cũng chẳng nên đem dạ trách phiền,
Bỏ luôn kẻ sâu duyên với Phật.
Nhờ có sự lễ nghi phong chất,
Loài người cùng thú vật khác nhau;
Muốn thế không đạo lý chặm vào,
Như nhuộm chẳng cầm màu bay hết.
Làm người để mất đi chính nết,
2910. Khác nào hoa mất hết mùi hương;
Xã hội nào không kẻ hiền lương,
Xã hội ấy mất đường thạnh trị.
Em khéo giúp người thông đạo lý,
Tất nước nhà trở lại an ninh;
Và chừng khi có cuộc vang thinh,
Khổ họa cũng chẳng sanh ra lớn.
Dân còn bước chơn hài chơn hớn,
Phần lớn do thiếu thốn đức tin;
Ấy là mầm tai họa đáng kinh,
2920. Khéo giúp họ được minh nơi trí
Dân trong nước không thông chơn ngụy,
Sẽ rối luôn khó trị cho yên,
Dân trí khi được mở sáng lên;
Đâu hư với đâu nên thấy rõ,
Cố nhiên nẻo tà liền tự bỏ.
Tự xếp mình vào ng. chánh chơn,
Muốn thế là theo lẽ trước hơn;
Phải phát mạnh tinh thần đạo đức.
Lấy đạo đức để tri giả thật,
2930. Như địa bàn chỉ Bắc với Nam;
Độ được ngay tất cả việc làm,
Giúp đỡ chẳng gian tham là chánh.
Lợi dụng hoặc gạt lừa bá tánh,
Ấy phải nên quyết định là tà;
Cứu mình rồi lo cứu người ta,
Ấy đúng thuyết Thích Ca đã dạy.
Độ mình chẳng độ người hoặc hại,
Quả quyết rằng tông phái của tà;
Cứ lấy đây mà xét rộng ra,
2940. Sẽ biết được đâu tà đâu chánh.
Tà là phải mau lo xa lánh,
Chánh thì nên phát mạnh lòng tin;
Nào luật nghi qui củ chặt gìn,
Xấu mấy cũng trở nên người tốt.
Trừ những kẻ chỉ mang có lốt,
Không chịu đem lòng thật hành y;
Dù bao lâu cũng chẳng nên g.,
Cây không uốn hình chi chẳng giống.
Người vốn lấy tánh quen mà sống,
2950. Cả món chi đều cũng do quen;
Dù tanh hôi dù quá thấp hèn,
Người ta có thể quen được cả.
Ví dụ sợ Trời khi quen dạ,
Không bao giờ dám hả miệng kêu;
Đến uống ăn cử động các điều,
Do quen tánh phần nhiều thành tật.
Thói quen rất là quan hệ nhứt,
Cho nên cần lựa tập thói quen;
Đừng cho quen những thói hư hèn,
2960. Nên tập sửa tánh quen nhơn đức.
Quen tha thứ quen lời chơn chất,
Quen thương người quen giúp gần xa;
Lòng cho quen thờ mẹ kính cha,
Thấy ai khổ cũng là quen cứu.
Quen niệm Phật như người quen rượu,
Quen thế nầy tội lỗi đâu sanh;
Đời cứ quen những việc bất lành,
Do đó tạo muôn ngàn tội ác.
Đã quen dữ đổi lành khó thật,
2970. Nhưng cố lòng tập riết sẽ quen;
Em khá mau đem hết lời khuyên,
Khiến người sớm lòng quen đạo lý.
Chớ thấy khó khăn mà nản chí,
Thú tập lâu còn múa nên nghề;
Thì loài người từ chỗ vụng về,
Tập mãi sẽ nên bề khéo léo.
Nay sự thế đã là mỏng mẻo,
Khá rèn lòng quen nẻo thiện lương;
Nếu không tin như giặc cùng đường,
2980. Xác hồn chẳng còn phương cứu gỡ.
Chớ vội nói việc chi không sợ,
Việc đến nơi hồn vỡ mật tan;
Quả địa cầu chỉ một tiếng vang,
Nhơn loại đủ xương tan thịt nát.
Bần với phú cũng ra tro mạt,
Mái tranh cùng nóc gạch ra bùn;
Kiếp trần gian như ấm nước đun,
Không thấy hết mà lần khô cạn.
Kẻ lớn nhỏ nên suy cho h.n,
2990. Để lo tu càng sớm càng nên;
Trên sen đài khi được đề tên,
Châu báu há dám đem so sánh.
Mỗi khi nghĩ đến Tây Phương cảnh,
Anh còn nôn muốn đến ở ngay;
Tại sao người trong cõi trần ai,
Chẳng lo trở gót hài về đó.
Chừng ngày hội Long Hoa mở ngỏ,
Đức Thế Tôn hiện rõ cảnh này;
Để cho người mong ước lâu nay,
3000. Được thấy rõ ở ngay trước mắt.
Ngày ấy cũng không còn xa xắc,
Anh đang chờ góp mặt vào đây;
Cùng chư Tiên thi thố phép tài,
Rõ công đức của ai nhiều ít.
Có nhiều Tiên ẩn nơi u tịch,
Muôn triệu năm cách biệt hồng trần;
Ngày ấy đều giá hạc đằng vân,
Xuống thế để chúc mừng Thánh Đức.
Kể sao xiết mùi thơm nồng nực,
3010. Mây đủ màu chói rực mười phương;
Các Thần Tiên dung mạo khác thường,
Mây đỡ gót long lân chầu chực.
Em cũng rán tạo thêm công đức,
Để cùng anh hiệp mặt chốn này;
Khi ấy em khéo độ gái trai,
Được đi tới hội nầy cho phỉ.
Kẻ trung hiếu với người liêm sĩ,
Cùng hạng người thành ý tu hành;
Và những người làm phước làm lành,
Đều có thể đồng sanh tới đó.
Phần thưởng ấy để dành cho họ,
Nhắc nhở cho họ nhớ kẻo quên;
Nói đến đây Đạo sĩ ngâm lên:
3024. Đến được hội nầy có mấy ai,
Nóc đền lợp lấy ngũ tường mây;
Bên mình Tiên trưởng ra muôn phép,
Trước ng. Thần linh hiển đủ oai.
Thú nói tiếng người không dấp dáp,
Sân chầu sen ngọc ngát hương bay.
Khéo dìu thiện tín về nơi ấy,
Em sẽ gặp anh ở hội này.
3032. Đạo sĩ dứt xong bài thơ ấy,
Ta rằng : xin nhớ lấy y lời;
Quyết đưa thân nầy với mọi người,
Đồng đi đến tận nơi hẹn ấy.
Dù cho phải khó khăn đến mấy,
Cũng không nao tâm trí đã nguyền,
Riêng lòng đây sau trước đồng nhiên,
Chỉ ngại chúng không nguyền một lối.
3040. Thảng như thế ngày Rồng Mây hội,
Một thân nầy trơ trọi đến nơi;
Mặt mũi nào dám ngó chín Trời,
Và thẹn hổ những lời Ngài dạy.
Vừa nghe Đạo sĩ liền chận lại,
Rằng: Em đừng lấy đó làm lo;
Nếu không thành như sự hẹn hò,
Lẽ ấy cũng là do người đấy.
Nếu em đã tận tâm khuyên dạy,
Chẳng nghe theo lỗi ấy tại người;
3050. Em lỗi chi mà thẹn chín Trời,
Cùng anh ngại trước nơi gặp gỡ.
Nhưng việc ấy chẳng bao giờ có,
Vì còn nhiều người nhớ đến em;
Họ đang lo rửa chỗ luốc lem,
Kẻ ấy sẽ cùng em đi tột.
Nước nhà họ cũng là rường cột,
Việc tu hành lại rất kỹ cang;
Họ sẽ đeo cho tới Niết Bàn,
Em chớ ngại một thân trơ trọi.
3060. Rất nhiều kẻ có căn thượng cõi,
Họ nhờ em được hối phần đông;
Những kẻ nầy trung hiếu đầy lòng,
Họ sẽ vẹn thỉ chung với đạo.
Theo anh thấy khí lành tiên báo,
Ngày chung qui thành đạo nhiều người;
Em gặp anh với vẻ vui tươi,
Chớ chẳng phải sầu vơi đâu nhỉ.
Vậy em chớ quá nên xa nghĩ,
Nghe hay không tự ý người đời;
3070. Lòng từ bi cứ nhắc chiều mơi,
Quên bụi cát quên trời mưa nắng.
Lấy đạo vị bán mùi cay đắng,
Thấy thương đời chớ chẳng thấy đau;
Xưa thơm tho nay vẫn ngọt ngào,
Tình bác ái chẳng bao giờ mỏn.
Câu thệ hải sơn minh gìn trọn,
Quyết độ người khỏi chốn nàn tai;
Lời thệ kia chẳng kết hình hài,
Vẫn còn phải chuyển lai không nghỉ.
3080. Em dụng hết tinh thần ý chí,
Kiếp nầy dìu hết kẻ thiện duyên;
Để sau khi qua cuộc biến thiên,
Em đến động anh thiền một lúc.
Cõi thế mặc cho người chen chúc,
Ngày vui qua đến phút khổ sang;
Đời Thượng nguơn muôn tuổi lạc nhàn,
Hạn kỳ hết cũng lần đến khổ.
Chỉ khi nào về nơi Tịnh độ,
Mới không còn sự khổ tái hồi;
3090. Thế nên dù sau cuộc lập đời,
Đạo Phật vẫn khắp nơi truyền giáo.
Tuy no ấm tuy đời quí báu,
Nhưng không ai bận bịu tâm vào;
Gái cùng trai bất luận người nào.
Tinh thần cũng vượt cao thường tánh,
Nhờ đó chẳng ai thèm tranh cạnh;
Đời sống trong phong cảnh Thần Tiên,
Cũng lầu vàng các ngọc muôn thiên;
Chỉ tạo để mà xem chẳng mến.
3100. Bề trí đạo rất là cao viễn,
Nên chẳng ai gây chuyện sai lầm;
Đây thật là thế giới Minh Tâm,
Người người vẫn nói làm một rập.
Sẵn hiền đức thêm lòng tu tập,
Cho nên siêu về Phật phần đông;
Buồm to thêm gió thuận xuôi dòng,
Đưa thuyền đến bến trong chốc lát.
Muốn hái trái có thang sẵn bắc,
Quả đào kia sẽ chắc vào tay;
3110. Nhờ thế mà người được sang đây,
Tất sẽ đến được Tây phương Phật.
Khắp trai gái sao còn mê giấc,
Khá lo tu để gặp đời tân;
Say đắm chi các thứ tạm trần,
Dục chưa mãn kế thân tàn tạ.
Sự thất vọng nhiều hơn thỏa dạ,
Ai cũng như thế cả khác đâu;
Nay gặp kỳ thiện ác đáo đầu,
Nỗi buồn khổ càng sâu gấp mấy.
3120. Người đời nay biết lo hối cải,
Theo đường lành mới phải khôn ngoan;
Tuy biết rằng vạn sự đầu nan,
Nhưng nếu được kiên tâm giai vị.

Nhưng nếu được kiên tâm giai vị.
Rán chịu khó theo đường đạo lý,
Cho hồn linh khỏi bị đọa sa;
Mọi tai nàn thân được lánh qua,
Chớ theo mãi cái đà hung dữ.
Đạo sĩ bèn kể bài thời sự :
3129. Trung ương ba tiếng sấm,
Nghe tiếng gáy phụng hoàng;
Nhìn trời vừa đứng ngọ,
Phật vương xuất thế gian.
Ngày giờ nầy chưa tới,
Nhân sanh trong thế giới;
Còn khổ nạn nhiều bề,
Không nơi nào tránh khỏi.
Khắp người trong thiên hạ,
Lấy phước để trừ họa;
Chớ chữa lửa bằng dầu,
Xác hồn mau tiêu phá.
3141. Kệ xong Đạo sĩ liền niệm nhỏ,
Rồi bỗng nhiên hiện rõ vừng non;
Từ trong non có một Sơn Thần,
Mặc áo mũ đàng hoàng bước tới;
Chào Đạo sĩ và ông liền nói,
Được lệnh trên sắp đổi về Đông,
D.y non nầy sẽ hóa đồng không,
Cảnh xinh đẹp vô cùng khó kể.
Những người sớm khuya rèn kinh kệ,
3150. Lòng hiền lương hiếu để trung cang;
Sẽ được xem cảnh ấy rõ ràng,
Ngoài ý của trần gian đã tưởng;
Ai cũng được ấm no sung sướng,
Không ai không màn trướng tốt tươi.
Trải muôn năm mới có một đời,
Chớ đâu phải mỗi thời mỗi có;
Dịp nầy nếu khắp người lớn nhỏ,
Chẳng lo tìm sao khó gặp ra,
Nơi non nầy nhiều vị Tiên gia;
3160. Đều xuống thế để mà hóa độ.
Các vị chẳng nài thân lao khổ.
Len lỏi trong khắp chỗ trần gian,
Quyết độ đời khỏi cảnh lầm than;
Lo tu niệm dứt đàng sanh tử,
Đại hội đồng các Tiên đã dự,
Cuộc biến thiên lành dữ thế nào;
Được biết rành mọi việc trước sau,
Nên lòng quá xót đau hạ giới.
Mới đành tách chân ra khỏi núi,
3170. Lâm trần gian chỉ lối tu hành;
Rất mong cho khắp cả chúng sanh,
Lo bỏ dữ về lành cho sớm.
Để sau cuộc nạn tai ghê gớm,
Sắp nổi ra khắp chốn cùng nơi;
Sự thảm thê khó kể hết lời,
Phía Tây của ngọn đồi kế đấy.
Có nhiều loài thú cầm kỳ quái,
Rất hung hăng không loại nào bỏ;
Đến thời kỳ chúng nó ra đi,
3180. Ăn xé kẻ bất tri nhơn nghĩa.
Ai gặp nó cũng bay hồn vía,
Nhưng nó không hại kẻ lương hiền;
Ấy là do lệnh của hoàng thiên,
Trị tội kẻ không kiêng trời đất.
Không hiếu đễ chẳng lòng trung trực,
Cho hùm tha sấu bắt cũng vừa;
Kẻ ở ăn ngay thảo sớm trưa,
Chúng thú sẽ lưng đưa cho cỡi.
Ấy phần thưởng người tròn đạo ngỡi,
3190. Qua biển rộng vượt lối núi rừng;
Nói đến đây ông bỗng liền ngưng,
Rồi lại tiếp kệ lên oai khí:
Kẻ ngồi trên sư tử,
Người lại ngự chim bằng;
Thiếu chi ông cỡi cọp,
Nhièu vị ngồi trên lân;
Ai cũng đều nghiêm chỉnh,
Đến dự hội Phong Thần.
Chim mừng kêu ríu rít,
3200. Hoa cảm nở rộ rần;
Chính Thần khi nghĩ đến,
Lòng hoan hỷ muôn phần.
Ước mong người hạ giới,
Đồng rán sức lập thân;
Nếu không siêu về Phật,
Cũng rán được qui Thần.
Làm hiền chớ làm dữ,
Để xem cõi Thượng nguơn;
Thần chỉ biết nhiêu đó,
3210. Không còn nói chi hơn;
Xin chúc cho nhị vị,
Duyên muôn năm sớm gần.
Dứt kệ xong Sơn Thần biến mất,
Đạo sĩ liền đưa mắt ngó ta;
Rằng: Sơn thần đã nói vừa qua,
Em lãnh hội gần xa được chớ?
Xưa có một người vào non ở,
Sớm khuya lo chuông mỏ tu hành;
Sự tương rau trai giới chặt gìn,
3220. Lòng hằng muốn thác sanh cõi Phật.
Nhưng lửa giận trong lòng chưa dứt,
Thường hay phiền những vật trái lòng;
Một hôm kia có một bà đồng,
Phá đám rẫy ông trồng rất tốt;
Lòng ông phát nóng lên như đốt,
Rượt đánh bà gần chết mới thôi.
Sau ít ngày ông lánh cõi đời,
Hồn được hóa Thần ngồi giữ núi,
Muốn về Phật mà lòng chưa nguội;
3230. Phạm tội gần như tội sát sanh,
Thế cho nên quả Phật chẳng thành.
Làm thần cứ đi quanh theo núi,
Chính là vị thần vừa mới tới;
Sắp tới ngày phải đổi về Đông,
Bởi dãy non ấy sẽ hóa không;
Mọc trở lại phương đông rất đẹp.
Cả vạn vật cứ luôn tan hiệp,
Thợ Trời ông khéo sắp đặt ra;
Cuộc đổi dời ở một lần ba,
3240. Quá lớn đến quỉ ma cũng biết.
Sự có thật chớ sao ngụy thuyết,
Khắp chúng sanh nên quyết lòng tin;
Để sớm khuya hương nước gắn gìn,
Ngó bốn hướng lòng thành khấn Phật.
Cầu hồn được về An dưỡng quốc,
Độ xác thân qua cuộc đại nàn;
Làm hiền lương đâu tốn bạc vàng,
Mà lại được khỏi mang ác báo.
Con cái nhớ gìn câu hiếu thảo,
3250. Vợ chồng cho phải đạo xướng tuỳ;
Người đối nhau cần biết lễ nghi,
Sự tốt đẹp còn chi hơn được.
Người đời chẳng chịu suy sau trước,
Tạo làm chi những cuộc bất hòa;
Mãn kiếp rồi cũng hóa ra ma,
Hơn người cũng chỉ là hơn tạm.
Nay nhằm lúc gió mưa u ám,
Ổ chim đời khó bám trên cây;
Cuộc xoay vần rày đó mai đây,
3260. Giàu nghèo có mấy ai cầm chắc.
Nên đem những mồ hôi nước mắt,
Rửa bụi tâm hơn tát vào đời;
Phải sớm lo kịp hội nay mơi,
Cửa Tiên Phật định đời tội phước.
Tuổi sống lâu thân no ấm được,
Nếu ai mà có ước trong lòng;
Hãy lo tu sẽ thỏa dạ mong,
Lời Phật Thánh vẫn không dối gạt.
Cố đèn sách tất ngày đỗ đạt,
3270. Có trồng thì sẽ chắc có ăn;
Gái cùng trai khá giữ đạo hằng,
Chớ đem dạ ngại ngùng sè sụt.
Em khá dụng đủ lời kêu thúc,
Khiến cho người bỏ tục tầm Tiên;
Cõi hồng trần muôn thảm ngàn phiền,
Khá tỉnh thức chớ nên ngủ mãi.
Chừng gặp cuộc tang điền thương hải,
Có vật chi tồn tại được đâu;
Chi bằng mau tìm kiếm đạo mầu,
3280. Thân dù mất hồn đâu dễ mất.
Huống chi nếu được nhiều âm chất,
Sẽ được như rắn lột không chừng;
Thân vạn niên ở cõi trường xuân,
Quí báu có chi cân cho xứng.
Trên đường đạo lắm người lựng khựng,
Nửa muốn lui nửa muốn tiến đi;
Tâm chí không rõ rệt quyết kỳ,
Ngày rốt cuộc chẳng nên chi cả.
Anh càng thấy càng thêm xót dạ,
3290. Hạng ấy như gói giá ấy thôi;
Nằm trong bao nứt mọng đâm chồi,
Không phân bón không trời mưa nắng.
Trái bông chẳng bao giờ sanh đặng,
Mạng căn kia tiếc uổng dường bao;
Em khéo nhiều lời ví thấp cao,
Cứu vớt kẻ vàng thau chưa rõ.
Em gọi được cơn mê của họ,
Công đức kia lớn có chi bằng;
Nếu sau nầy họ được siêu thăng,
3300. Độ được cả thân bằng quyến thuộc.
Nêu cao một tấm gương sáng suốt,
Quí báu nầy châu ngọc đâu so;
Nhiệm vụ nầy em khá âu lo,
Chầy kíp cũng phải cho hoàn tất.
Tuy anh ở động trung tịch khuất,
Nhưng phải đâu ẩn dật tỵ trần;
Anh luôn dùng đến lối phân thân,
Cho đi khắp xa gần độ thế.
Về phương diện kiến nguy chi tế,
3310. Có phút nào anh để cho quên;
Lòng đâu màng ai biết đến tên,
Miễn cứu được người hiền là quí.
Em đã được cùng anh một chí,
Khiến duyên xưa mùi vị thêm nồng;
Khi thấy em định bỏ thân hồng,
Làm anh phải bôn chôn lai viếng.
Trễ một phút mảnh gương nát biến,
Rồi làm sao hàn gắn cho nguyên;
Thấy việc em, anh chẳng ngồi yên,
3320. Mối tình cả vạn niên còn đấy.
Xưa cha đẻ lắm lời khuyên dạy,
Rằng: anh em bây hãy thương nhau;
Thằng Kết khuyên, thằng Cấu nghe vào,
Hai đứa khá dạy nhau mọi việc;
Được như thế cha dù có chết,
Lấy làm vui chẳng tiếc hận chi.
Lời của cha quí báu dường ni,
Lòng anh vẫn luôn ghi nhớ mãi;
Vậy em khá cùng anh nhớ lại,
3330. Làm theo lời cha dạy khi xưa;
Muôn năm qua như kiếp hiện giờ,
Tình huynh đệ vẫn là có một.
Điều phải chẳng dạy nhau ráo rốt,
Quyết khơi nguồn đạo đức khắp nơi;
Để làm cho tất cả người đời,
Ai đều cũng nên người lương thiện.
Còn Trời đất còn non nước biển,
Tình đệ huynh còn mến nhau luôn;
Trong Phật đài anh trống em chuông,
3340. Giục thúc kẻ trên giường mê mộng.
Họ chết cả mình đâu vui sống,
Họ cùng mình dòng giống không hai;
Họ nhơn loài mình cũng nhơn loài,
Rất quan hệ như cây với lá.
Giúp họ tất giúp mình không lạ,
Huống chi là sẵn dạ từ bi;
Giúp họ riêng mình có tiếc gì,
Nguyện sao lấp cạn đi biển khổ.
Để cho cả nữ nam lớn nhỏ,
3350. Ai cũng luôn được có an vui;
Khắp nơi đều đạo đức nực mùi,
Không còn thấy một nơi nào khổ.
Ách nước không, tai trời chẳng có,
Không nghe ai làm khó cho ai;
Trên thanh liêm dưới rất thẳng ngay,
Trong khuôn phép và ngoài lễ nghĩa.
Ai cũng tự gương lòng trau trỉa,
Biết thẹn khi lầm lỡ điều gì;
Cảnh nầy chừng nào được hiện y,
3360. Lòng của kẻ từ bi mới thỏa.
Người được ở ăn như thế cả
Cõi tục liền được hóa nên Tiên;
Không tử sanh không sự não phiền,
Đâu đâu cũng ổn yên nhàn nh..
Ngày ấy phải làm cho kết quả,
Em cũng nên tuyên hứa cùng anh;
Cõi Lạc An cố tạo cho thành,
Để cho khắp dân lành được hưởng.
Nếu chưa được nên như ý tưởng,
3370. Còn xông pha liệu lượng chưa thôi;
Vui cho thân gió bụi tô giồi,
Miễn sanh chúng được hồi an lạc.
Ta liền cúi đầu xin ghi tạc,
Thân tâm nầy trút hết cho đời,
Cảnh Lạc An chừng được xong rồi,
Đây mới chịu yên ngồi bàn thạch.
Đạo sĩ liền chỉ tay vào vách,
Một vị Thần hiện bước ra chào;
Đạo sĩ rằng: lời hứa thế nào,
3380. Nhà ngươi đã trước sau nghe rõ.
Hãy làm chứng cho lời hứa đó,
Vị Thần rằng: Xin nhớ y lời;
Nói xong rồi chơn nọ vừa lui,
Vừa biến hóa tự hồi nào mất.
Đạo sĩ rằng : chớ nên sai thất,
Có Thần minh chứng thật hẳn hoi;
Ngày giờ qua mau lẹ như thoi,
. nguyện chớ để trôi một khắc.
Cuộc thế biến đổi trong nháy mắt,
3390. Có rồi không, không lập thành hình;
ĐÃ từ bi chực rước chúng sinh,
Không để khách hữu tình huốt đỏi.
Đạo sĩ liền kệ lên inh ỏi :
Muốn nên được vách lầu,
Nhờ nhiều gạch kết câu;
Rừng sâu một ngọn đuốc,
Khó rọi sáng khắp đâu.
Nếu không chư Bồ Tát,
Lời Phật chẳng truyền sâu;
3400. Thảng anh không đến sớm,
Em đã rút nhịp cầu.
Không em đương tại thế,
Lời anh gởi vào đâu;
Chơn duyên đâu dễ có,
Có được quí hơn châu.
Đường xa chở đông khách,
Xe được có hai trâu;
Chắc chắn về đến chốn,
Như ý nguyện không lâu.
3410. Đạo không người truyền bá,
Đâu lan khắp địa cầu;
Anh mừng em bỉnh chí,
Trên đường rải đạo mầu.
Công đức ngày càng lớn,
Bảy báu dám so đâu;
Chúng sanh tuy hiện khổ,
Được nghe rõ lời châu;
Đâu vui và đu khổ,
Siêu đọa hãn đuôi đầu.
3420. Tiền nhiều đầy hộc tủ,
Khó đổi đạo một câu;
Thường tự do nghe pháp,
Tiền bạc chẳng bị thâu.
Nữ nam sao lại chẳng,
Hoan hỷ để tu cầu;
Tu được hưởng phước lạc,
Hiện tại và ngày sau;
Lời nói trong tình thật,
Không dối gạt ai đâu.
3430. Khắp làng quê chợ búa,
Khá chiêm nghiệm từ câu;
Đừng chỉ nghe thấp thố,
Vội le lưỡi lắc đầu.
Khi gặp mà không thấy,
Qua rồi kiếm được đâu;
Rán lo tu cần kíp,
Chớ đểí dạ cơ cầu.
Cuộc đời chừng đến việc,
Trăm thảm với ngàn sầu;
3440. Cơm sẽ không đủ bữa,
Nước chẳng thấm ướt hầu.
Sao người không tính trước,
Chưởng phước để dan.h sau.
Anh mỗi khi tưởng tới,
Bắt thương hại dường bao;
Vậy những lời anh nói,
Em nên nhớ ghi vào.
Để tùy phương dắt chúng,
Ra khỏi cảnh đồ lao;
3450. Lo gấp đừng để trễ,
Cánh gà vàng bay mau.
Ta rằng : những lời nào Ngài dạy,
Đây xin nuôi dưỡng mãi trong lòng;
Có dịp liền đem nó phổ thông,
Cho khắp kẻ xa gần được biết.
Tánh thô bạo nếu người trừ diệt,
Ấy là do ân đức của Ngài;
Phận hèn nầy thuyền khẳm tát tay,
Việc chẳng thấm vào đâu cho mấy.
3460. Bẩm tánh đã vốn yêu nhân loại,
Được hay không vẫn phải lo nôn;
Ngày như đêm cứ mãi bôn chôn,
Lo đến đỗi phổi tim bầm dập.
Muốn bỏ xác vì câu tái lập,
Chớ tình yêu vạn vật đâu quên;
Nay được Ngài dạy rõ hư nên,
Tình yêu ấy càng thêm rộng lớn.
Chừng nào rửa sạch đời nhơ bợn,
Thì lòng nầy mới đặng yên vui;
3470. Ngày nào còn có kẻ ngược xuôi,
Đây còn phải tới lui chỉ dạy.
Ước g. chẳng gặp điều trở ngại,
Để tình yêu nầy rải gieo xa;
Mọi việc luôn nhờ đức Phật-Đà
ĐÃ dạy dỗ gần xa cặn kẻ.
Khiến tinh thần đây thêm mạnh mẽ,
Không cảnh nào bàng bẽ được lòng;
Hồn thường đêm gần gũi Phật ông,
Được truyền hóa tấm lòng từ ái.
3480. Dù sống thác vẫn thương nhơn loại,
Độ đến khi trai gái đồng thành;
Thì lòng đây mới dứt đường sanh,
Cùng chư Phật đồng yên cõi tịnh.
Những danh lợi với câu chung đỉnh,
Lòng đây không bận đến điều nào;
Rất coi thường chức trọng quyền cao,
Chỉ quí trọng tình yêu nhơn loại.
Lao khổ mấy cũng đeo nó mãi,
Vui hy sinh cả thảy mọi điều;
3490. Đạo sĩ rằng : ý nguyện cao siêu,
Đáng cho chúng noi theo đãi bữa.
Nếu ai cũng như em xem sửa,
Cõi đời không bao thuở lao lung;
Em khá đeo lòng ấy đến cùng,
Với chư Phật vốn không sai lạc.
Rán cho ý nguyện kia thành đạt,
Để khắp nơi được bớt âu sầu;
Khi gái trai đồng biết đạo mầu,
Tự trị lấy chẳng cầu ai trị.
3500. Không ra oai mà an thành thị,
Chẳng dụng quyền vẫn trị thôn hương;
Ai cũng đồng đi có một đường,
Thương người cũng như thương mình vậy.
Lo làm phải không vui làm quấy,
Thấy hại người như hại lấy mình;
Dưới trên cùng đồng khí đồng thinh,
Chung sức tạo hòa bình no ấm.
Mùi đạo khắp người đồng nhuần thắm,
Nói với làm tất chẳng trái nhau;
3510. Không như người chỉ thếp ra màu,
Chẳng thành thật theo câu đạo lý.
Vì lẽ chẳng trừ xong tệ ý,
Cảnh dễ xui lòng khởi việc tà;
Hễ khi nào thuận cảnh đưa ra,
. xấu chụp như gà gặp thóc.
Chỉ mé nhánh không đào tận gốc,
Mé bao nhiêu càng mọc bấy nhiêu;
Tâm ý là mẹ đẻ các điều,
Nó xấu khiến bao nhiêu điều xấu.
3520. Thói giả dối khó phương che giấu,
Sớm muộn gì cũng lộ ra ngoài;
Cho nên phường lý sự lạt chay,
Thường hay bị kẻ ngoài bắt gặp.
Làm lấy có chớ không thật tập,
Dù việc chi cũng thất bại luôn;
Nên sự tu chớ có làm tuồng,
Phải thành thật từ trong tim não.
Khỏi bị người lột trần mũ áo,
Lại có ngày quả đạo tay thâu;
3530. Khiến quỉ thần đều phải khấu đầu,
Nghiệp sanh tử còn đâu lai vãng.
Cõi thanh tịnh vui câu trường mạng,
Hết lo ai trả oán báo thù;
Thật quí thay người được chơn tu,
Khổ một thuở nhàn du vĩnh kiếp.
Vậy em lựa phải cơ phải dịp,
Đem lời nầy khuyên khắp nhơn sanh;
Rán hướng theo Phật pháp tu hành,
Bớt lo lối cạnh tranh bất thiện.
3540. Dù người có tạo tành lắm chuyện,
Cũng đổ theo cảnh biến không còn;
Của thế thời bị thế thời mãn,
Sản vật vẫn là con thời thế.
Luống công dụng đến muôn xảo kế,
Thân mất đi hoặc thế đổi dời;
Mọi vật trong tay thảy đều rời,
Cảnh giả dối giống nơi cảnh mộng.
Nghiệm xét kỹ lấy làm bi thống,
Làm nhiều nhưng thường chẳng bao nhiêu;
3550. Phước ít xong phần tội thì nhiều,
Cứ luân chuyển mãi theo nghiệp tạo.
Thường gánh chịu ngàn muôn ác báo,
Kể sao cùng sự não khổ thân;
Đứng ngoài xem thấy rõ kiếp trần,
Lòng Tiên Phật bội phần thương xót.
Nếu ai cảnh khổ chưa thoát lọt,
Thời kỳ nầy nên biết lo tu;
Ngày giờ không nán để ngao du,
Chớ lần lựa việc nào cũng hỏng.
3560. Đời chẳng giữ bền câu danh vọng,
Đạo không thông đến chốn cơ huyền;
Tục chẳng rồi Tiên lỡ hội Tiên,
Hết lời để tả nên khổ ấy.
Đúng như Phật đã cho em thấy,
Khổ cuối đời trong đại thọ gương;
Người đời tuy chưa thấy tận tường,
Nhưng lắm kẻ đã thường nghe tới.
Nếu chẳng chịu ăn năn chừa lỗi,
Chừng đáo đầu tiếc hối muộn màng;
3570. Giờ nầy trong khắp cõi thế gian,
Còn tu được khá toan liệu gấp.
Việc lần mỏn như cây nến thắp,
Phật Tiên không dối gạt người đời;
Rán để tâm nghiên cứu cạn lời,
Hầu tìm hiểu được nơi đáng hiểu.
Bỏ những việc không nên lịu địu,
Để nghiệp không trì níu được mình;
Được tự do đến cõi bất sanh,
Ngày nào cũng ninh bình khoái lạc.
3580. Không bị ép trong đường sống thác,
Tâm hồn vui thân được nhẹ nhàng;
Quả đất nầy dù có nát tan,
Thân cũng chẳng luỵ mang tai khổ.
Riêng phần được hoàn toàn siêu độ,
Sức còn thừa để phổ cứu người;
Có phải chăng là việc tốt tươi,
Đáng thi thiết đáng nơi học hỏi.
Vậy em rán ra công kêu gọi,
Kẻo người không nghĩ tới đoạn này;
3590. Đạo sĩ liền cất giọng khoan thai,
Ngâm liên tiếp hai bài tứ tuyệt.
Vật nặng không thuyền khó quá giang,
Nghiệp sâu không Phật cứu sao an,
Chúng sanh khắp cõi Ta-Bà khổ,
Nên hiểu lo tu kẻo muộn màng.
Lạc nẻo được người chỉ dắt cho,
Há không mừng rỡ để theo dò,
Người qua bóng khuất không trông thấy,
Khổ ấy người sao chẳng xét đo.
3600. Vừa trách thiện vừa là khuyến dạy,
Khiến lòng ta kính ái thêm hơn;
Cúi mình rằng lời của chơn nhơn,
Rất chí lý đáng dân truyền tụng.
Đây xin hứa nói ra khắp chúng,
Khiến cho ai đều cũng được nghe;
Đạo sĩ rằng nhưng phải dặt dè,
Lựa phải lúc nói ra mới quí.
Đừng để chúng lầm rằng lời ngụy
Làm cho mùi đạo lý mất thanh,
3610. Lúc hiếm hoi người mới mua dành;
Khi ế đọng họ đành ngó lảng,
Lựa chỗ có người thường lai vãng.
Để ra công lập quán bán hàng,
Đừng để sau khi bụng no rang;
Mới đem dọn đầy bàn vô ích.
Đâu đợi phải có nhiều cá thịt,
Lúc đói dù muối cục cũng ngon;
Em lấy đây định việc mất còn,
Nên hư chỉ một cơn nầy đấy.
3620. Ta rằng : Xin vâng theo ý ấy,
Đắt bán ra ế đậy cất vào;
Thiếu thì thêm, dư bớt ra mau,
Không gánh củi trở vào rừng núi.
Mọi việc phải xem theo thời buổi,
Để không cho lỡ tối lỡ trưa;
Việc làm chi cũng phải cho vừa
Vừa sở nguyện vừa cơ tạo hóa,
Cứ như thế mở đường đạo cả,
Sẽ không lầm sai có phải chăng;
3630. Đạo sĩ rằng : ý rất thâm hoằng,
Cứ theo đó mà hành thì đúng.
Ta rằng : nhưng còn lo cho chúng,
Nhạc tuy hay mà chẳng biết nghe;
Cho rằng như tiếng nhái tiếng ve,
Như thế rất tiếc cho bài bản.
Đạo sĩ rằng : người đâu một hạng,
Trong mười người tất đặng năm ba;
Nhạc dở hay được biết phân ra,
Họ biết cảm khi hòa đúng nhịp.
3640. Nhạc sĩ há chẳng nên thừa dịp,
Đưa hồn người đến tột trời xanh;
Quên hết bao mưu mẹo bất lành,
Sống trở lại với tình trăng nước.
Em còn nhớ hơn mười năm trước,
Đang lúc em ngồi chuốt cung tên;
Nghe bên tai có tiếng nói lên :
Nhắm cho đúng hồng tim mà bắn.
Ấy là lời cụ già khéo dặn,
Trong số đông có hạng thiện căn;
3650. Rán tìm ra để độ siêu thăng,
Ví như kẻ bắn cung thiện nghệ.
Ta rằng : đã có nghe như thế,
Không thấy ai đứng kế bên mình;
Việc thường nghe nên lấy làm tin,
Cứ một mực nhắm nền đạo lý.
Đạo sĩ rằng : lời như Phật chỉ
Một câu nhưng nhiều ý ẩn vào,
Huệ ít nhiều thành hiểu khác nhau,
Chung qui cũng đồng vào cửa đạo.

3660. Theo em hiểu nghĩa lời cụ lão,
Ấy về phần tiến đạo tự thân;
Còn lời anh vừa mới tố trần,
Nghĩa ấy vốn thuộc phần nhiếp hóa.
Hai nghĩa cũng đi về đạo cả,
Độ mình rồi độ kẻ đồng siêu;
Sông rạch tuy là nhánh ra nhiều,
Cũng nơi biển chảy nào đâu khác.
LÝ của em cứ ôm gìn chặt,
Không trái ngang sai lạc mà lo;
3670. Nhưng buổi qua với lúc hiện giờ,
Phận sự khác thời cơ cũng khác.
Buổi qua ở trong phần tự giác,
Còn hiện giờ đến lượt giác tha;
Đúng theo lời dạy của cụ già,
Mũi tên phải bắn ra cho trúng.
Em khá nghĩ cách nào độ chúng,
Đừng để cho mất giống hiền nhân;
Anh non đài không thể ngồi trân,
Cũng vì lẽ thương dân còn khổ.
3680. Mượn thần thông hiện ngay tới chỗ,
Để cùng em phân tỏ ngọn ngành;
Đừng vội rời bỏ xác tuổi xanh,
Hãy mượn nó để minh đạo lý.
Việc rất gấp không còn hồ mị,
Chẳng sớm lo để trễ hết lo;
Sẵn gươm thần lại sẵn có đã,
Không rước khách còn chờ chi nữa.
Trên đường lộ lại thêm có ngựa,
Sự tiến lui đây đó tiện bề;
3690. Há không lo cứu gấp người mê,
Qua khỏi chốn ủ ê thảm não.
Anh còn quên một điều quí báu,
Mười năm qua ngay dạo ban trưa;
Bất ngờ em đã gặp mẹ xưa,
ĐÃ chỉ giáo thời cơ lắm việc.
Biết bao lẽ bi ai thống thiết,
Mẹ đã đem nói hết cho em;
Tuy động trung anh đã được xem,
Vừa thấy mẹ và em cả thảy.
3700. Lòng anh rất vô cùng kính ái,
Xưa mẹ tâm rộng rãi vô biên;
Thường giúp người đói lạnh cơm tiền,
Thời buổi ấy xóm giềng đều mến.
Mẹ mộ đạo vốn không bờ bến,
Nhờ thế mà đạt đến Phật đài;
Vậy khi nào thuận tiện giờ ngày,
Em đem hết những lời mẹ dạy.
Nào sanh tử nào câu thành bại,
Kể ra cho cả thảy được nghe;
3710. Nay việc đời đã mỏng tợ the,
Không còn phải dấu che chi nữa.
Lời của mẹ ngọt như mật sữa,
Nếu em đem kể rõ cho đời;
Chắc sẽ làm cảm được nhiều người,
Bỏ hung ác theo nơi lương thiện.
Mặc dù đã muôn năm cách viễn,
Anh không hề quên tiếng mẹ xưa;
Nhân duyên nầy đâu phải dễ mua,
Em khá nhớ đừng ngơ phút chốc.
3720. Nghe Đạo sĩ nhắc ta liền khóc,
Việc ấy là có thật không sai;
Những lời khuyên tao nhã thanh bai,
Còn văng vẳng bên tai ta đấy.
Rằm tháng mười chính là ngày ấy,
Câu chuyện kia hiện lại cho ta;
Xin hẹn cùng lớn nhỏ trẻ già,
Việc ấy sẽ kể ra kỳ tới.
Ta vừa nghĩ vừa tuôn mắt xối,
Rằng lâu rồi nào phải mới đây;
3730. Nhưng xét vì chưa tiện để bày,
Nên chẳng kể cho ai được biết.
Nhưng lòng vẫn chờ khi xuôi việc,
Đem kể ra cho hết ngọn ngành;
Để người Nam Bắc được biết rành.
May ra có xuôi tình đạo đức.
Đạo sĩ rằng: Người đang chờ chực,
Nên nói ra hơn cất vào lòng,
Đành rằng khi thuận nước xuôi dòng,
Sẽ dễ nói rộng trong khắp chúng.
3740. Nhưng việc gấp như thoàn đã lủng,
Nên nói mau hơn ngóng chờ thời;
Nếu cuộc đời còn thấy xa vời,
Anh chưa đến tận nơi em đấy.
Vui cho em bỏ thân gầy ấy,
Để đổi thân khác phải tốt chăng;
Anh xuống đây vì lẽ thấy rằng,
Sự thế chẳng dùng dằng được nữa.
Làm cho tột chẳng nên mưa mứa,
Được hay không một bữa nầy thôi.
3750. Thế nên anh mới dụng hết lời,
Khuyên em tiếp tục nơi phổ hóa;
Lo gấp tợ chữa nhà phát hỏa,
Trễ một giờ sẽ hóa đồng bằng;
Rán thương người còn chút thiện căn,
Lo cứu họ khỏi tan hồn xác.
Mùi đạo được thơm ra bát ngát,
Cũng ở trong thời cuộc nầy đây,
Những kẻ làm vinh diệu Phật đài;
Em vốn cũng một trong tay ấy.
3760. Có một hôm em nằm ngó thấy,
Trong đồng hoang cỏ dại mênh mông,
Một bụi sen đứng tợ trời trồng;
Em vừa đến một bông liền nở,
Hoa có vẻ tươi cười mừng rỡ;
Như tớ kia gặp chủ xa đàng,
Ấy điềm lành để báo trước rằng:
Em nên đạo trong cơn loạn lạc.
Việc đã đúng như điềm chẳng khác,
Em vẫn còn nhớ chắc phải không?
3770. Ta rằng: đâu quên được trong lòng,
Việc mầu ấy vô cùng khích lệ;
Nguyên do sau khi đây phát thệ,
Như những điều đã kể trước đây.
Thì liền đêm ấy được thấy ngay,
Đúng như chuyện của Ngài vừa kể.
Trong đồng cỏ âu sầu hoang phế,
Một bụi sen được ló cao lên;
Khi đây vừa đến kế một bên,
Thì hoa lại trổ liền lập tức.
3780. Mùi thơm tho bay ra nồng nực,
Khiến cho bao thảo vật chung quanh;
Như cảm lây mùi vị thơm lành,
Vẻ ủ dột đổi thành tươi tắn.
Thấy việc đã chưa từng thấy đặng,
Khiến lòng đây vô hạn vui mừng;
Ngọn gió từ đâu quét vào thân,
Đây liền thức nhưng lòng còn tiếc.
Đạo sĩ rằng : diệu huyền khó biết,
Điềm ấy do phép Đức Như Lai;
3790. Vừa cho em hiểu phận sau này,
Vừa khiến để miệt mài thêm nữa.
Nếu chẳng gắng trau tria thường bữa,
Sẽ khô lần như cỏ chung quanh;
Đức từ bi khéo hiện điềm lành,
Không phải kẻ tu hành khó hiểu.
Phật thương chúng sanh hằng muôn triệu,
Chúng sanh không một nhểu biết ơn;
Lòng bạc đen còn có chi hơn,
Vì thế cứ đọa luôn cõi khổ.
3800. Thùng rác sắp đến ngày đem đổ,
Cũng chưa vui rời bỏ cho an;
Đợi đến khi ra đống tro tàn,
Chừng ấy mới ăn năn sao kịp.
Muốn khỏi họa chính nay nhằm dịp,
Rán mà lo kẻo huốt trôi qua;
Em khá đem ví dụ gần xa,
Khuyên trần thế rán mà cải hóa.
Nay còn có thể làm công quả
Thì nên lo chớ khá biếng lười;
3810. Chịu khó làm hiền đức tốt tươi,
Sau được hưởng yên nơi yên chỗ.
Làm hung dữ như hùm như hổ,
Thêm hận thù thêm khổ cho thân;
Mạnh dù bao cũng sẽ yếu lần,
Không ai được đứng trân một chỗ.
Hơn thua cũng đi về tử lộ,
Tạo làm chi những thứ bất lương;
Cũng cần đem hết trí suy lường,
Để sớm có mở đường giải thoát.
3820. Thấy bá tánh lòng còn bạc ác,
Xem thường lời Tiên Phật dạy khuyên;
Quá thương thành đến phải trách phiền,
Muốn nín lặng ngồi yên sơn động.
Nhưng không nỡ đứng xa để ngóng,
Cảnh đê mê của chúng nay mai;
Nếu cố tình trách kẻ mê say,
Bụng dạ khác chi người dương thế.
Huống chi đã trải muôn thế hệ,
Vẫn không quên cứu tế các loài;
3830. Nên mới dùng đến phép phi hài,
Qua lại khắp trần ai độ chúng.
Cơ Trời đất khéo xoay rất đúng,
Anh gặp em trong chốn hồng gian;
Rồi từ đây phải rẽ đôi phang,
Mỗi người mỗi nơi toan việc đạo.
Câu thế giới “Liên dây hòa hảo”,
Em khá lo chu đáo mọi bề;
Mang ân thầy chi xiết nặng nề,
Rán trả chớ bỏ bê lỡ dở.
3840. Chừng được khi rảnh rang nần nợ,
Lòng mới yên đây đó ngao du;
Mọi việc còn trong cảnh rối bù,
Há lơ lảng cho đâu hỏng đấy.
Sao Trời mắt khi trông ngó thấy,
Vận toàn thân để nhảy khỏi bồn;
Không lo trườn ra đến mé cồn,
Thân đâu khỏi bị chôn trong chảo.
Người lòng đã biết tin theo đạo,
Rán tiến lên chớ ngáo ngơ lòng;
3850. Kẻ nào đường Phật pháp chưa thông,
Xin hãy rán ra công học hỏi.
Em cố nhớ hết lời anh nói,
Để khuyên người còn tối việc tu;
Ngọn đèn trần càng lúc càng lu,
Cảnh tăm tối có đâu tránh khỏi.
Lớp ma vật lớp người cùm trói,
Kể sao cho hết nỗi thiết tha;
Nói đến đây Đạo sĩ chan oà,
Rằng em nhớ mười ba năm trước.
3860. Đang trong lúc em ngồi uống nước,
Bỗng nhiên nghe trong ruột bàng hoàng;
Bỏ đi nằm liền phát mơ màng,
Có một vị mình vàng hiện tới;
Rằng có sự liên quan thế giới,
Rồi dắt em đi đến Kiều-Xà,
Khi đến nơi đã chật người ta;
Kẻ kêu khóc người la inh ỏi.
Hai bên lộ núi cao vời vọi,
Trước mặt thì cầu nổi ngang sông;
3870. Phía sau đầy thú dữ lửa hồng,
Chỉ độc đạo chớ không nẻo khác.
Ai cũng phải xô nhau ồ ạt,
Để qua cầu hầu thoát khỏi nàn;
Nhưng dưới cầu rắn độc làng khang,
Nếu ngoài điều nhắm mắt chạy ngang;
Không còn cách nào hơn nữa được.
Ván cầu vì quá nên trơn nhớt,
Nên nhiều người bị trợt xuống sông;
Hầu hết đều bị rắn mạng vong,
3880. Cảnh thê thảm nói không hết được
Em có hiểu những người đã trợt,
Họ thuộc vào hàng bực nào không;
Ấy hạng người ăn ở hai lòng,
Ngoài lương thiện mà trong ác đức.
Nên phải bị rắn kia cắn rứt,
Vừa với tâm ác độc đang mang;
Cầu ấy khi người bước qua ngang,
Nếu ác đức mắt liền bị chóa,
Chơn run lên không phương kiềm tỏa;
3890. Sức mạnh bao cũng ngã tức thì,
Trái lại người hiền vẫn cứ đi,
Cũng như lộ thường khi chẳng khác.
Người thiện chẳng giống như kẻ ác,
Có khí lành xông khắp cả thân;
Khiến quỉ ma không dám đến gần,
Loài rắn rít cũng không nhiễu hại.
Em nghĩ sao? Cây cầu rắn ấy,
Do người hai lòng mới có ra;
Có luôn loài hung dữ độc xà,
3900. Mọi việc tại nghiệp mà thành có.
Người hung với người hiền đồng ngó,
Kẻ hung thì, thấy có rắn đầy;
Còn người hiền thấy nước với cây,
Sự thấy ấy vẫn sai nhau cả.
Như giụi mắt thấy lằn lửa nhóa,
Chẳng giụi thì không có thấy chi;
Thấy rắn hay không cũng thế ni,
Cứ lấy đó mà suy thì hiểu.
Còn những bậc đã nên đạo diệu,
3910. Giả với chơn được hiểu cả hai;
Thấy rõ đâu là rắn là cây,
Nghiệp hoặc chẳng mờ tai với mắt.
Mọi lời nầy em nên góp nhặt,
Để khuyên người chưa được hiểu thông;
Rán mà tu để có qua sông,
Khỏi bị rắn làm vong thân mạng.
Ta rằng: Những lời Ngài quí đáng,
Đây có bao giờ dám lảng quên;
Kể từ nầy mọi việc hư nên,
3920. Đây xin nguyện sẽ đem kể nốt.
Đúng như lời của Ngài vừa thốt,
Kiều-Xà làm hoảng hốt nhiều người;
Đây xem qua lòng bắt rụng rời,
Rồi tự hỏi sao đời quá khổ.
Vị mình vàng chừng như đã rõ,
Trả lời rằng: “cảnh đọ với lòng”;
Lời đơn sơ ý rộng bao đồng,
Đây còn nhớ mãi trong não trí.
Đạo sĩ rằng: đã qua giờ tý,
3930. Vậy anh xin hồi vị non mây;
Chúc em nhiều công đức lần nầy,
Cùng anh sẽ chờ ngày gặp lại.
Đạo sĩ liền ngâm lên chậm rãi,
Một bài thơ nghĩa ái sâu xa :
Muôn năm qua tợ một ngày qua,
Tình nghĩa đệ huynh vẫn mặn mà;
Trò chuyện đã nhiều xin giã gót,
Hẹn nhau gặp tại hội Long-Hoa.
Ngâm xong Ngài ngó ta lần chót,
3940. Rồi ung dung quày gót bước đi;
Đi trong lằn ánh sáng uy nghi,
Lần lần biến thân về phương Bắc.
Cảm lời xưa cảm lời son sắt,
Khiến ta rơi nước mắt đậm đà;
Không một lời chi tiễn đưa ra,
Cứ nín lặng như là khúc gỗ.
Chừng Đạo sĩ biến đi khuất chỗ,
Ta mới là sực nhớ lại thân;
Đang ngồi trên giường bịnh tần ngần,
3950. Một mình với ngọn đèn bên góc.
Vừa nằm xuống vừa ôn trong óc,
Lời hư nên đã được nghe qua;
Tự thấy rằng không thể kiếm ra
Cố nhớ chẳng rời xa một đoạn.
Tuy đang bịnh nhưng ta cũng rán,
Gượng viết ra thành bản nầy đây;
Rất mong rằng lớn nhỏ gái trai,
Nhớ đọc kỹ chớ nài mệt mỏi.
Bởi thấy khổ Phật Tiên mới gọi.
3960. Nào phải đâu chuyện nói bông đùa,
Lời hôm nay như những lời xưa;
chẳng bao giờ nói dối,
Xác hải ngoại hồn trong quốc nội.
Vẫn không quên nghĩ tới anh em,
Thấy ai còn mặt mũi lọ lem;
Ta như thể kim châm gan ruột,
Hãy chùi rửa những điều nhơ nhuốc;
Để giúp cho đây bớt âu lo,
Mặc dù đường tu lắm gay go,
3970. Chớ lấy đó cóp co tâm chí,
Trên cùng dưới hãy nên nhứt trí,
Để mà lo tạo phúc lợi chung;
Rán cấy cày chống nạn bần cùng,
Lo học hỏi cho thông đầu óc.
Thà chịu chết đừng rời cội gốc,
Hết khổ lao đến lúc thanh nhàn;
Mọi việc đều theo luật tuần hoàn,
3978. Chớ bỏ cuộc nửa đàng rất uổng.
Viết xong ngày 20-11-1958
.
Ghi chú:
(1) ‘cơ kỉnh’ đồng nghĩa với ‘cơ cẩn’
(2) Có bản ghi ‘hối quá’:hối lỗi (từ Hán Việt)
(3) ‘dức’ (từ xưa) có nghĩa là: than vãn.
(4) ‘Phược Yêu Thằng’: dây trói yêu quái.
(5) ‘bẫy nò’: bẫy dùng bắt thú, nò dùng bắt cá.
(6) ‘vạy’: cong theo 3 chiều trong không gian.
(‘cong’ được dùng trong mặt phẳng 2 chiều.)

Rằm tháng mười hai mươi mốt tuổi,

Vào khoảng trưa đang nhụi trong thoàn;

Đang khi nằm đọc Pháp-Bửu-Đàn,

Có một khối hào quang bạch sắc.

Bỗng nhiên lại rớt ngay vào mặt,

Cả châu thân đều bắt tê rần;

Như ngặt mình đành phải nằm trân,

Muốn ngồi dậy nhưng không thể dậy.

Tay chân cũng hết còn động đậy,

10. Rồi bắt đầu từ đấy mê man;

Từ trên không có tiếng kêu vang,

Rằng có mẹ đấy con khá tỉnh.

Ta ngước mặt nhìn lên không cảnh,

Một lão bà đang đứng trên mây;

Đầu bạc phơ như tuyết phủ đầy,

Tay vừa chống lấy cây gậy trúc.

Mình mặc bộ đồ dà nhùng-nhục,

Có hào quang phủ khắp châu thân;

Vẻ mặt tròn da trắng tuyệt trần,

20. Môi đỏ sậm má hường dờn-dợt.

Có hai cái hoa sen đỡ gót,

Vẻ trang nghiêm khó thốt sao cùng;

Lão bà liền cất giọng ung dung,

Rằng mẹ đấy! ớ con sớm thức.

Tuy muôn năm thân nương Lạc-Quốc,

Lòng mẹ luôn ở sát bên con;

Xưa sao thì nay vậy chẳng mãn,

Trong lòng mẹ nhớ thương con mãi.

Mẹ đấy con! Con ơi nhớ lại,

30. Nhờ lòng thành sớm bái Phật-đà;

Và thường lo giúp đỡ gần xa,

Nên mẹ đã sanh qua Cực-Lạc.

Mẹ đấy con! Xưa nhà rân-rát,

Tớ gái trai gần chút năm mươi;

Con đã không có dạ khinh người,

Khiến ai cũng nức lời khen ngợi.

Mẹ đấy con! Xưa con thường nói,

Người chẳng xem nhơn loại thú cầm,

Phải biết thương biết kính nơi tâm;

40. Giàu nghèo chẳng làm hèn người được.

Mẹ đấy con! Lời con đã thốt,

Lúc ấy ai cũng bắt kính thầm;

Tư tưởng con khác với thường tâm,

Rất bình đẳng trong tầm nhận xét.

Mẹ đấy con! Anh con là Kết,

Trong sang giàu chẳng mết sang giàu;

Thường nói rằng phú quí dường bao,

Thân khi mất sang giàu cũng mất.

Mẹ đấy con! Anh con nhận thức,

50. Thân mất thì của mất liền theo;

Thế nên lòng chẳng chút đắm đeo,

Đành vượt ải băng đèo tầm đạo.

Mẹ đấy con! Tâm trần phủi ráo,

Nên anh con đắc đạo từ lâu;

Nay vẫn còn thiền-quán sơn đầu,

Con sớm muộn thế nào cũng gặp.

Mẹ đấy con! Riêng con lập bập,

Đường đạo không quyết lập vào tâm;

Kiếp thì tu kiếp bỏ dập bầm,

60. Đến nay vẫn còn nằm trong thế.

Mẹ đấy con! Nhiều đời con tệ,

Bị nghiệp lôi vào bể khổ trần;

Mang khốn nàn chịu đọa đày thân,

Mẹ đau xót như dần gan ruột.

Mẹ đấy con! Con chưa hiểu được,

Mẹ thương con đến mức nào đâu;

Biển kia còn đo được cạn sâu,

Mẹ thương trẻ khó âu lượng nổi.

Mẹ đấy con! Xác trần khi cổi,

70. Hồn mẹ liền theo dõi Di-Đà;

Về Tây-Phương thân ngự Liên tòa,

Kể cũng vạn niên qua rồi đấy.

Mẹ đấy con! Muôn năm qua ấy,

Mẹ xem như việc mới hôm rồi;

Kiếp chúng sanh theo bóng mặt trời,

Mau lẹ tợ như thoi đưa nhỉ.

Mẹ đấy con! Tuy trăm thế kỷ,

Lòng mẹ đâu quên nghĩ đến con;

Thường thấy con bị nghiệp cuốn tròn,

80. Khác nào nhộng nằm trong ổ kén.

Mẹ đấy con! Mẹ luôn ngào nghẹn,

Tâu Phật xin cho giáng trần ai;

Phật rằng duyên ấy phải chờ ngày,

Đến sớm cũng không tài gỡ nổi.

Mẹ đấy con! Phật Ngài bảo đợi,

Mẹ ôm lòng sớm tối ngồi chờ;

Thấy con nhiều kiếp rối như tơ,

Lòng mẹ nóng tợ hơ bên lửa.

Mẹ đấy con! Con đâu có nhớ,

90. Muôn năm xưa khi đẻ con ra;

Thấy mặt con sáng sủa hiền hòa,

Mẹ mừng đến đỗi sa hột nhỏ.

Mẹ đấy con! Liền trong khi đó,

Mẹ tự dưng nói rõ trong tâm;

Đứa con nầy trải ức muôn năm,

Mặt mày nó không làm quên được.

Mẹ đấy con! Mẹ hay chưởng phước,

Nên nói chi liền được có ngay;

Từ ấy dù về cõi Phật-đài,

100. Lòng mẹ vẫn nhớ hoài con trẻ.

Mẹ đấy con! Mẹ là thật mẹ,

Mặt mũi con khi đẻ trên giường;

Lòng mẹ còn nhớ rõ như thường,

Con khó thấu tình thương của mẹ.

Mẹ đấy con! Muôn năm cách rẽ,

Mẹ vẫn là người mẹ trung thành;

Lòng thương con không vắng khắc canh

Mẹ chẳng ngớt tâu lên Đức Phật.

Mẹ đấy con! Mẹ tâu bao lượt,

110. Phật vẫn rằng đợi cuộc trùng lai;

Duyên lành kia gặp lại có ngày,

Chớ để dạ u hoài cho nhọc.

Mẹ đấy con! Do lời Đức Phật,

Mẹ yên tâm chờ cuộc trùng phùng;

Nhưng mỗi lần thấy trẻ lao lung,

Gan ruột mẹ vô cùng chua xót..

Mẹ đấy con! Việc con mãi mọt,

Mẹ thấy rành không sót điều nào;

Nhiều kiếp con được chức quyền cao

120. Cậy oai thế hiếp bao kẻ yếu.

Mẹ đấy con! Nghiệp kia chằng níu,

Kiếp kế con lại chịu hoành hành;

Bị tù đày bị nhục mạ danh,

Con vợ khổ gia đình tan nát.

Mẹ đấy con! Mẹ trông tận mắt,

Lấy làm đau như chặt như bầm;

Mẹ dù thương xót mấy nơi tâm,

Nghiệp riêng khó thể sang cứu đặng.

Mẹ đấy con! Trong muôn năm ngắn,

130. Con đã sanh lên xuống cõi trần;

Mỗi một lần mang một xác thân,

Tính ra cũng hơn ba trăm xác.

Mẹ đấy con xác kia chồng chất,

Ai trông qua cũng bắt rùng mình;

Và hơn ba trăm cái gia đình,

Nước mắt đã đổ bằng sông suối.

Mẹ đấy con! Vì hoành-tử-tội,

Có kiếp con vừa mới sanh ra;

Mắt chưa hề thấy mẹ thấy cha,

140. Đã chết chẳng khóc la một tiếng.

Mẹ đấy con! Có nhiều kiếp chuyển,

Nghiệp dắt con đến bến trần ai;

Vừa trưởng thành vừa đẹp đẽ trai,

Bỗng thọ bịnh đôi ngày bỏ mạng.

Mẹ đấy con! Thảm kia vô hạn,

Kẻ thương con chưa mãn nơi lòng;

Nửa chừng con đã bỏ cõi hồng,

Muốn tự tử để cùng đồng thác.

Mẹ đấy con! Vì nhơn ở bạc,

150. Có kiếp con bị gạt vì tình;

Gần điên cuồng gần muốn trầm mình,

Sự sản hết giá danh cũng mất.

Mẹ đấy con! Từ Tây phương Phật,

Thấy con vì tài sắc khổ thân;

Mẹ muốn sang kêu lớn lên rằng,

Con ơi hãy bỏ trần theo mẹ.

Mẹ đấy con! Mẹ dù nghĩ thế,

Phật rằng tuy con trẻ bị đày;

Nhưng rồi đây cũng sẽ có ngày,

160. Không đắm mãi trần ai đâu nhỉ.

Mẹ đấy con! Nhiều khi mẹ nghĩ,

Riêng mẹ an ngôi vị Tây Phương;

Còn con đang lăn lóc trần dương,

Mẹ chỉ thấy buồn hơn mừng rỡ.

Mẹ đấy con! Nghĩ suy thế đó,

Mẹ muốn phương tiện bỏ Liên đài;

Để chuyển mình đến cõi trần ai,

Cứu con sớm khỏi ngày mê muội.

Mẹ đấy con! ý kia khi tới,

170. Phật liền thân đến gọi ngay rằng;

Lâm trần không phù hạp cơ căn,

Dễ đọa kiếp khó tăng công đức.

Mẹ đấy con! Phật còn gặng chắc,

Giống Phật con đã rắc gieo sâu;

Sẽ nở ra chẳng mất nơi đâu,

Hãy an trí chớ sầu quá lẽ.

Mẹ đấy con! Mẹ thương con trẻ,

Với tình thương cao cả thiêng liêng;

Nhược bằng thương theo lối trần duyên,

180. Có lẽ đã đọa miền trần hạ.

Mẹ đấy con! Do tình cao cả,

Thương dường bao nhớ trẻ dường bao;

Nhưng mẹ không vọng niệm trần lao,

Nghiệp thương chẳng buộc vào mẹ đặng.

Mẹ đấy con! Nghĩa tình sâu nặng,

Muôn năm rồi không vắng một ngày;

Tuy mẹ ngồi trên cảnh sen đài,

Mà lòng cứ vãng lai bên trẻ.

Mẹ đấy con! Tình thương của mẹ,

190. Muôn năm rồi vắng vẻ một mình;

Chưa được con biết đến mẫu tình,

Làm cho mẹ thêm phần buồn tủi.

Mẹ đấy con! Vì con mê muội,

Nên mới không nhớ tới mẹ xưa;

Mẹ đáng thương chẳng trách bao giờ,

Lòng không ngớt đợi chờ con tỉnh.

Mẹ đấy con! Xưa con hiền tánh,

Tiếng mẹ cha biết kính vâng lời.

Biết thương anh và biết trọng người,

200. Khiến mẹ đã vô hồi thương mến;

Mẹ đấy con! Chính con gây đến,

Anh của con cũng mến thương con;

Nên đã nguyền còn nước còn non,

Thì lòng mến thương con còn mãi.

Mẹ đấy con! Do lời nguyện ấy,

Ngày gần đây con thấy anh con;

Một người anh đạo hạnh vuông tròn,

Thương con tợ hồi còn ở thế.

Mẹ đấy con! Qua nhiều thế hệ,

210. Anh con luôn mắt để bên con;

Con lâm nàn cũng bắt héo-von,

Như mẹ đối với con đấy vậy.

Mẹ đấy con! Khối tình thương ấy,

Riêng anh con ôm lấy non đài;

Chưa được con hiểu đến mảy may,

Anh con cũng chưa khuây tấc dạ.

Mẹ đấy con! Mỗi lần con đọa,

Lòng mẹ cho đến cả anh con;

Quên ngủ ăn ngồi lặng trên non,

220. Mắt theo dõi bên con không hở.

Mẹ đấy con! Vì tài nghiệp nợ,

Có kiếp con từ nhỏ bị đày;

Vào làm tôi tớ kẻ hào tài,

Bị đánh đập nhiếc xài thậm tệ,

Mẹ đấy con! Mẹ trông thấy thế,

Nước mắt rơi ướt cả đài vàng;

Thương con đang khổ ở trần gian,

Bị lưới nghiệp buộc ràng đòi bữa.

Mẹ đấy con! Mẹ thường lụy ứa,

230. Thấy con vừa mới rửa nghiệp qua;

Kế nợ sau liền đã tạo ra,

Cứ nối mãi mới là thống khổ.

Mẹ đấy con! Cũng đà nhiều thuở,

Con biết lo hối ngộ tu hành;

Nhưng lòng tham ái vẫn còn sanh,

Vì thế bặt nẻo lên Cực lạc.

Mẹ đấy con! Khi con rơi rát,

Ruột mẹ đau như cắt từ manh;

Liền đến tâu Phật rõ sự tình,

240. Phật rằng: giống ấy sinh nhiều hột.

Mẹ đấy con! Nghe lời Phật thốt,

Mẹ hiểu ngay ý Phật nói rằng:

Trên bước đường con bị trầm thăng;

Sẽ giúp lắm chúng sanh hướng thiện,

Mẹ đấy con! Phật cho ý kiến,

Nhờ vậy lòng mẹ khiến hơi an;

Nhưng lại rồi đến kiếp kế sang,

Con sanh ở gia đình phú hộ.

Mẹ đấy con! Kiếp sang giàu đó,

250. Con cứ quanh theo mớ bạc vàng;

Nào rượu chè thêm lắm hầu nàng,

Cứ như thế đi lần đến thác.

Mẹ đấy con! Ngồi bên Cực Lạc,

Thấy con vì tiền bạc làm mê;

Phí một đời vào chỗ hèn đê,

Mẹ tiếc đến tràn trề nước mắt.

Mẹ đấy con! Trớ trêu xéo xắt,

Kiếp giàu sang kia bước qua rồi;

Kế kiếp nghèo nàn bấu đến nơi,

260. Vợ lem luốc con thời tơi tả.

Mẹ đấy con! Trong khi rách rõ,

Nợ đến đòi không hở ngày nào;

Kẻ thì rằng nhà cửa đem cào,

Người lại bảo đợ con vợ trả.

Mẹ đấy con! Nợ đòi ra rả,

Con chạy lo cuống cả chân lên;

Ít ngày sau trọng bịnh vướng nên,

Rồi tuyệt mạng ở trên giường bịnh.

Mẹ đấy con! Ngồi trên Phật cảnh,

270. Tiếng con rên thấu đến bên tai;

Ruột mẹ đau mắt mẹ chảy dài,

Than rằng mới sống đây đã chết.

Mẹ đấy con! Kể sao cho hết,

Mọi việc con tạo kết trong đời;

Lành mẹ vui dữ mẹ buồn vơi,

Lòng mẹ vốn hệ nơi con trẻ.

Mẹ đấy con! Mẹ đâu muốn rẽ,

Muốn gần con luôn cả xác hồn;

Nhưng chẳng qua lịnh Đức Thế Tôn,

280. Ngài bảo phải đợi cơn tái ngộ.

Mẹ đấy con! Ngày chờ đợi đó,

Chính hôm nay nhằm thuở trùng lai;

Vậy con mau nhìn thẳng lên mây,

Có mẹ đứng chờ đây ớ trẻ.

Mẹ đấy con! Mẹ là mẹ đẻ,

Cả thân con đã ngót muôn năm;

Mẹ không riêng mẹ của xác thân,

Còn là mẹ tinh thần con nữa.

Mẹ đấy con! Tuy qua muôn thuở.

290. Mẹ tưởng như mới bữa nào đây;

Lòng mẹ thương con vẫn còn đầy,

Xưa nay thế từ đây cũng thế.

Mẹ đấy con! Từ nơi Phật bệ,

Vì thương con nên mẹ đến đây;

Vậy con mau bừng tỉnh giấc say,

Để nhớ kỹ mỗi lời mẹ dạy.

Mẹ đấy con! Mẹ xin đại khái,

Bởi gần ngày thế giới biến thiên;

Thế cho nên mẹ xuống trần duyên,

300. Trước gặp trẻ sau truyền đạo ngữ.

Mẹ đấy con! Chơn tình mẫu tử,

Ngót muôn thu thương nhớ vô cùng;

Đến hôm nay mới được trùng phùng,

Trong lòng mẹ vui mừng tràn ngập.

Mẹ đấy con! Con mau tỉnh gấp,

Mẹ mừng con những kiếp gần đây;

Hột giống lành đem rải gieo đầy,

Giúp nhiều kẻ gái trai nên đạo.

Mẹ đấy con! Sắp ngày biến ảo,

310. Lắm người còn hung bạo ngổ ngang;

Họ chưa hề biết đến Phật đàng,

Sẽ chẳng khỏi tiêu tan hồn xác.

Mẹ đấy con! Những phường hung ác,

Lúc mới sanh tánh chất hiền lành;

Lớn lên rồi vì nhiễm lợi danh,

Mới liều lĩnh tạo tành tội lỗi.

Mẹ đấy con! Sắp ngày thay đổi,

Hạng ấy nên tìm lối cứu ra;

Trong số người ăn ở vạy tà,

320. Khéo dạy bảo sẽ là tỉnh được.

Mẹ đấy con! Nhờ duyên kiếp trước,

Lời của con sẽ được thức người;

Vậy con mau kêu gọi khắp nơi,

Giúp kẻ có duyên hồi tỉnh dậy.

Mẹ đấy con! Theo nơi mẹ thấy,

Con với đời đã rải sâu duyên;

Cứu khổ trần con đã lắm nguyền,

Con khá thực hiện nên . nguyện.

Mẹ đấy con! đang khi thời biến,

330. Vì sanh nhai vì tiến thân danh;

Ai cũng đều nỗ lực cạnh tranh,

Tội ác mấy cũng không kiêng kể.

Mẹ đấy con! Đời càng tồi tệ,

Đạo càng nên rộng mở khắp cùng;

Dạy hiền lành dạy lẽ hiếu trung,

Để cảm hóa kẻ lòng gian ác.

Mẹ đấy con! Mê con sớm giác,

Hầu tỉnh cho kẻ khác đang mê;

Cuộc chuyển luân sắp đến cận kề,

340. Chẳng sớm thức uổng quê một kiếp.

Mẹ đấy con! Dễ đâu có dịp,

Mẹ con ta được hiệp chốn này;

Muôn năm qua chỉ có một ngày,

Ngày ấy chính hôm nay đấy trẻ.

Mẹ đấy con! Hãy nghe lời mẹ,

Khá mau chơn độ kẻ gần xa;

Bóng quang âm càng thấm thoát qua,

Thì mạng sống cũng là nhấp nháy.

Mẹ đấy con! Sắp ngày thương hải,

350. Vật có hình đều hoại chẳng không.

Kẻ say sưa chưa tỉnh ngộ lòng,

Mau đánh thức kẻo không tu kịp;

Mẹ đấy con! Hết tan rồi hiệp,

Vong phế qua đến cuộc hưng bình.

Lá vàng rơi đến đọt non sanh,

Vạn vật cứ thăng trầm như thế.

Mẹ đấy con! Ngay trong cơ thể,

Mỗi ngày luôn suy phế không ngừng;

Người luống công tẩm bổ cho thân,

360. Rốt cuộc cũng không cầm giữ được.

Mẹ đấy con! Kia là bọt nước,

Nổi rồi tan không được dài lâu;

So kiếp người nào khác chi đâu,

Cạn xét đến làm sao không chán.

Mẹ đấy con! Đời như mây ráng,

Lẹ dường bao và ngắn dường bao,

Xưa đã mau nay lại càng mau;

Người đủ cách xô nhau xuống huyệt.

Mẹ đấy con! Muôn ngàn thảm thiết,

370. Đang nằm sau cái lớp văn minh;

Một khi tàn thuốc rớt ngún lên,

Tai đầy tiếng khóc rên áo não.

Mẹ đấy con! Của người tác tạo,

Mỹ lệ bao tinh xảo dường bao;

Lông trên mình chim trỉ khác nào,

Tiếc mấy cũng không sao vô sự.

Mẹ đấy con! Tạo không biết giữ,

Chỉ nuôi gà bên thú hồ ly;

Người đua nhau sống lối vô nghì,

380. Sống ấy chỉ hiểm nguy bất ổn.

Mẹ đấy con! :”dĩ-tâm vi-bổn”,

Tâm an thì khắp chốn đều an;

Trái lại như đèn dưới gió đàn,

Càng mạnh gió đèn càng mau tắt.

Mẹ đấy con! Con mau mở mắt,

Có mẹ đang chờ chực đấy con;

Nợ hồng gian con trả cho tròn,

Để cùng mẹ trở chơn Cực-Lạc.

Mẹ đấy con! Nhịp cầu đại giác,

390. Con mau ra tay bắt cho liền;

Giúp khách trần qua khúc tử xuyên,

Kẻo hồn xác trở nên sương mộng.

Mẹ đấy con! Màn trời đã mỏng,

Sống khổ nhiều hơn sống an vui;

Do ác tâm xảo trí của người,

Trở lại hại người đời thêm khổ.

Mẹ đấy con! Biết bao nhiêu độ,

Mẹ thấy con thọ khổ trần ai;

E bước chơn con khó nổi quày,

400. Mẹ lo mãi đêm ngày không dứt.

Mẹ đấy con! Đúng như lời Phật,

Giống lành kia đã nứt mộng ra;

Mọi việc đời con đã lánh xa,

Lòng trong trắng ngọc ngà dám ví.

Mẹ đấy con! Riêng lành tâm ý,

Ấy còn nằm trong lý hẹp-hòi;

Phải lành cho khắp hết muôn loài,

Như thế mới đúng người từ thiện.

Mẹ đấy con! Bước chân cận viễn,

410. Khá đi ra phổ biến đạo mầu;

Ngồi một nơi đọc sách bao lâu,

Cũng không thể rồi câu đạo lý.

Mẹ đấy con! Con đừng hồ mị,

Mở mắt ra nhìn kỹ mẹ đây;

Mẹ vì con mới xuống cõi này,

Con nên sớm làm khuây lòng mẹ.

Mẹ đấy con! Mẹ thương con trẻ,

Mẹ sẽ đem hết lẽ giải bày;

Vậy con cần mau tỉnh giấc say,

420. Lắng nghe kỹ những lời mẹ dạy.

Mẹ đấy con! Người trong hạ giới,

Đủ hạng người các cõi giáng sanh;

Cũng thi tài đấu sức hùng anh,

Kẻ quá dữ người lành quá lẽ.

Mẹ đấy con! Hiền lành ít kẻ,

Còn hạng người hung dữ thì nhiều;

Nên khắp nơi thường nhuộm máu điều,

Thảm với khổ kể sao cho xiết.

Mẹ đấy con! Con ơi có biết,

430. Hằng muôn ngàn cảnh chết thê lương;

Diễn ra trên khắp cõi trần dương,

Quỉ thần cũng phải tuôn nước mắt.

Mẹ đấy con! Đâu đâu cũng giặc,

Không vật chi là chắc của mình;

Trong đồng khô trên chót núi xanh,

Đâu cũng có kẻ rình người rập.

Mẹ đấy con! Thiếu cơm thiếu bắp,

Phải dùng rau với ốc đỡ lòng;

Cảnh hải hùng lợp cả ruộng đồng,

440. Có sông rạch mà thông chẳng được.

Mẹ đấy con! Thiếu chi là nước,

Không làm sao giải khát đáng thương;

Người bước đi ra một tấc đường,

Sự sống chết không lường biết được.

Mẹ đấy con! Kẻ giàu khi trước,

Nay hóa nghèo thiếu mặc thiếu ăn;

Còn lắm người lúc trước khó khăn,

Giờ lại có của hằng muôn triệu.

Mẹ đấy con! Con đâu có hiểu,

450. Mạnh thì hơn còn yếu thì thua;

Mặc kẻ hung ra sức hốt vùa,

Ai cũng muốn làm vua một cõi.

Mẹ đấy con biết thương dòng dõi,

Nên mở xiềng chớ trói lẫn nhau;

Nhìn kỹ ra thì cũng đồng bào,

Chặt bề sống nở vào bề lưỡi.

Mẹ đấy con! Kể sao hết nỗi,

Cảnh âu sầu khắp cõi người ta;

Quá hãi hùng quá đỗi thiết tha,

460. Tiếng chó sủa cũng làm phách tán.

Mẹ đấy con! Trong đời nhiều hạng,

Vì oai danh vì mến bạc đồng;

Nỡ giết người hơn giết muỗi mòng,

Tội lỗi có hay không chẳng xét.

Mẹ đấy con! Mẹ lòng như thét,

Thương những người bị giết uổng oan;

Chết dễ làm, làm sống khó toan,

Trách kẻ bạo sao không suy nghĩ.

Mẹ đấy con! Có nhiều thuyết ngụy

470. Khéo thêu thùa dối mị lòng người;

Làm cho nền phong hóa suy đồi,

Chẳng màng đến những nơi tình cảm.

Mẹ đấy con! Những người bị cám,

Sẽ không còn biết cảm mẹ cha;

Với anh em bè bạn cũng là,

Lòng chẳng chút thiết tha kề mó.

Mẹ đấy con! Hạng người nói đó,

Tuy hình người chẳng có lòng người;

Họ chỉ lo cho họ đấy thôi,

480. Họ là kẻ giết người không gớm.

Mẹ đấy con! Con mau tỉnh sớm,

Cứu đời đang trên bớm trên gai;

Mẹ càng nhìn càng bắt thở dài,

Thương bá tánh chưa ngày an lạc.

Mẹ đấy con! Đang thời hỗn sát,

Biết coi thường tiền bạc lợi danh;

Ấy là người biết cách sống sanh,

Tiến thêm một bước lành nữa quí.

Mẹ đấy con! Con ơi khá nghĩ,

490. Người vì câu danh vị lợi quyền;

Mà gây thành đất ngửa trời nghiêng,

Đâu ai sống thiên niên để hưởng.

Mẹ đấy con! Người đời lầm tưởng,

Hại được người rồi hưởng tự do;

Có hay đâu thân tợ ngao cò,

Đệ tam giả đứng chờ sau gót.

Mẹ đấy con! Hãy nên thương xót,

Những kẻ đang say gục mộng trần;

Đem chuông lành rung khắp xa gần,

500. Gọi thức kẻ chưa từng nghe gọi.

Mẹ đấy con! Như lời mẹ nói,

Cuộc đổi thay hạ cõi sắp gần;

Bị sàng qua sảy lại muôn lần,

Rốt cuộc lớp hiền nhân tồn tại.

Mẹ đấy con! Cũng vì lẽ ấy,

Mẹ mới khuyên con lại ra đời;

Đem những lời đạo đức tốt tươi,

Dạy dỗ những ai người chưa hiểu.

Mẹ đấy con! Nhắc đời sớm liệu,

510. Làm phước duơn đa thiểu cũng nên;

Đừng chờ khi tai họa đến bên,

Mới hối hả sao nên kịp được.

Mẹ đấy con! Ở trong kiếp trược,

Lại nhằm khi cùng rốt cuộc đời;

Việc giáo dân khó lắm con ơi,

Nhưng làm được biển trời so đức.

Mẹ đấy con! Con nên nỗ lực,

Tạo cho nhiều công đức kiếp này;

Mặc dù thân khổ mấy cũng thây,

520. Miễn giúp được gái trai tỉnh ngộ.

Mẹ đấy con! Lấy lòng đại độ,

Vì người đời vui bỏ riêng thân;

Ai khen chê gì cũng chẳng cần,

Cứ một mực lo phần cứu độ.

Mẹ đấy con! Nếu không lao khổ,

Mối đạo mầu đâu phổ thông xa;

Có từ bi hay chẳng cũng là,

Khi hữu sự người ta mới biết.

Mẹ đấy con! Đem lòng thanh khiết,

530. Lăn trong đời thì việc hòa quang,

Chớ ngồi yên trong một chiếc thoàn;

Đến rũ xác công ân chẳng có.

Mẹ đấy con! Lắng tai nghe rõ,

Mẹ vì con vì cả chúng sanh;

Chỉ cho điều đáng bỏ đáng hành,

Nên ghi nhớ chớ nên quên lòng.

Mẹ đấy con! Đời con biết chán,

Chẳng say mê chẳng máng vào tâm;

Ấy giúp con được khỏi lỗi lầm,

540. Mẹ cũng lấy làm mừng cho trẻ.

Mẹ đấy con! Chán đời một lẽ,

Bỏ đời đâu phải kẻ từ bi;

Đời còn nhiều nhơ nhớp vết tỳ,

Càng gìn giữ để thi thiết đạo.

Mẹ đấy con! Những lời Phật giáo,

Từ lâu xưa chí đáo ngày nay;

Vẫn là chơn lý tuyệt trần ai,

Không có thể bẻ bai gì được.

Mẹ đấy con! Khéo tùy theo cuộc,

550. Đem lời chơn của Phật nói ra;

Từ người gần cho đến kẻ xa,

Khiến cho họ biết ra đường đạo.

Mẹ đấy con! Theo lời Phật bảo,

Đời là trường khổ não âu sầu;

Giàu nghèo nào ai thoát khỏi đâu,

Không khổ xác cũng sầu khổ trí.

Mẹ đấy con! Khổ chồng muôn lũy,

Vốn là do tâm ý muốn ham;

Vì muốn nhiều thành phải nhiều làm,

560. Phụng sự cái thân phàm đòi bữa.

Mẹ đấy con! Thân như hoa lửa,

Càng cháy mau thì nó tàn mau;

Có sanh là có tử khỏi nào,

Định luật ấy ai đâu tránh được.

Mẹ đấy con! Nghiệp không triền-phược,

Không đầu sanh trong cuộc hồng trần;

Tất nhiên là khỏi lão tử thần,

Mọi sầu khổ cũng không hề có.

Mẹ đấy con! Muốn như thế đó,

570. Cần phải tu chớ có lôi thôi;

Lòng tham sân si ái dứt rồi,

Chẳng còn bị luân hồi sáu nẻo.

Mẹ đấy con! Nghiệp không lôi kéo,

Được tự do trực đáo Niết bàn;

Cùng các chư Bồ Tát đồng hàng,

Làm chủ các con đàng sanh tử.

Mẹ đấy con! Siêu trên phàm sự,

Tâm trí không ưu-lự não phiền;

Lúc nào lòng cũng được an nhiên,

580. Hết còn bị các duyên chi phối.

Mẹ đấy con! Tâm lìa hạ giới,

Như cá ra khỏi lưới về đồng;

Mặc ngao du biển rộng mênh mông,

Đâu còn bị lợi danh câu nhử.

Mẹ đấy con! Sự sanh sanh sự,

Tuy phải lo đối xử không mê;

Như khách xong rồi phải trở về,

Được vầy sẽ đồng quê với Phật.

Mẹ đấy con! Tâm vô nhứt vật,

590. Ấy là tâm chư Phật đấy con;

Nếu như ai theo đó làm tròn,

Người ấy chính nhục thân Phật đấy.

Mẹ đấy con! Con mau nghe lấy,

Lời mẹ vừa bảo đấy chớ quên;

Khi giảng đài con bước chân lên,

Tỏ lại khắp đôi bên được biết.

Mẹ đấy con! Làm lành một việc,

Có sức tiêu tội ác mười điều;

Gạo một ô làm nở ba niêu,

600. Phước lượng bổn-năng siêu cũng thế.

Mẹ đấy con! Khó khăn đừng kể,

Việc nào mà không thể làm nên;

Có người lên mình có thể lên,

Chớ rằng việc Phật Tiên khó với.

Mẹ đấy con! Như lời mẹ nói,

Khó không nao thì mọi việc thành;

Con nhớ đem khuyên kẻ tu hành,

Lấy lời ấy để làm cương mục.

Mẹ đấy con! Kẻ thừa nước đục,

610. Thả câu dầm hại bực hiền lương;

Rất có nhiều con khéo tùy phương,

Để mở rộng con đường Phật giáo.

Mẹ đấy con! Xả thân vì đạo,

Việc tử sanh khổ não xem thường;

Thuyết từ bi cứ mãi chủ trương,

Cứu vớt kẻ còn đương trầm nịch.

Mẹ đấy con! Khi sa mù mịt,

Khoảng trống như khoảng bít đều mờ;

Kẻ trên sông khó nhận được bờ,

620. Cõi khéo túc để cho họ biết.

Mẹ đấy con! Thuyền nan một chiếc,

Năng chở nhiều khách lướt qua sông;

Chèo mỗi ngày đừng có nệ công,

Bao nhiêu khách cũng lần đưa hết.

Mẹ đấy con! Ở trong mỏi mệt,

Có cái gì siêu việt thiêng liêng;

Trong âm thầm được đáp lại liền,

Kẻ tu niệm chớ phiền khổ hạnh.

Mẹ đấy con! Nếu không mưa lạnh,

630. Cây héo kia lá nhánh đâu tươi;

Gặp tai nàn lòng cũng cứ vui,

Cho rằng nợ vừa rồi đã thiếu.

Mẹ đấy con! ý nầy nếu hiểu,

Dù cho ai khuấy nhiễu cách nào;

Cũng không làm cho dạ núng nao,

Càng tinh tấn giồi trau đạo hạnh.

Mẹ đấy con! Kẻ đời tranh cạnh,

Người đạo đâu nhứt định ngồi không;

Ngó ngay về dân chúng đại đồng,

640. Lo cho họ từ hồn đến xác.

Mẹ đấy con! Chẳng riêng tiền bạc,

Mới làm nên phước đức đâu ư;

Đem công ra hoặc tiếng nhân từ,

Giúp người cũng là nơi phước đức.

Mẹ đấy con! Giúp người bằng sức,

Bằng tấm lòng bằng đức hy sinh;

Công đức hơn tiền bạc muôn nghìn,

Thế ai cũng làm nên phước được.

Mẹ đấy con! Giúp người cơm nước,

650. Ấy giúp cho người được no lòng;

Còn đem lời đạo đức phổ thông,

Ấy là giúp linh hồn giải thoát.

Mẹ đấy con! Giúp thân an lạc,

Nhưng tiếc gì thân xác không bền;

Giúp cho hồn cõi Phật được lên,

Linh hồn ấy trường miên khoái lạc.

Mẹ đấy con! Như lời mẹ giác,

Giúp cho người siêu thoát phần hồn;

Tất nhiên là công đức cao hơn,

660. Chắc như vậy không cần nghi ngại.

Mẹ đấy con! Nhưng mà hai cái,

Tùy sức mình liệu lấy giúp người;

Có của thì giúp của cho đời,

Không thì giúp bằng lời hữu ích.

Mẹ đấy con! Nếu theo Phật Thích;

Không những đem giúp ích của tiền;

Mà con lo dạy lẽ tu hiền,

Công đức ấy vô biên vô lượng.

Mẹ đấy con! Giúp mà không tưởng,

670. Giúp một đồng phước lượng mười đồng;

Đã ra công chẳng lấy làm công,

Công ấy lớn biển đông khó sánh.

Mẹ đấy con! Cả muôn công hạnh,

Nếu từ trong Phật tánh làm ra;

Thì cùng chư Phật vốn đồng hòa,

Chơn đạo đức chơn nhà bác ái.

Mẹ đấy con! Bất kỳ môn phái,

Nếu lấy chơn làm đại bổn căn;

Ấy chính là chánh đạo chơn tăng,

680. Chẳng còn phải e rằng lầm lạc.

Mẹ đấy con! Lấy chơn thù tạc,

Cùng người bên Cực lạc khác nào;

Không ai gian ai xấu lẫn nhau,

Lòng nghi kỵ người nào cũng khỏi.

Mẹ đấy con! Việc làm lời nói,

Chơn thật không nguỵ dối điều nào;

Nghiệp hoặc (1) đâu lôi cuốn trần lao,

Chỉ một kiếp được vào cõi Phật.

Mẹ đấy con! Nếu chơn công đức,

690. Lòng từ bi đâu phút nào rời;

Lo cho thân ra khỏi bể đời,

Và tha thiết cứu người đang khổ.

Mẹ đấy con! Chơn tu chơn độ,

Tu thân và tu cả chúng sanh;

Độ mình lành độ khắp người lành,

Thế mới thật tu hành theo Phật.

Mẹ đấy con! Kim thời nhơn vật,

Ít ai đem tình thật đối nhau;

Có thể rằng bất luận người nào,

700. Đều lợi dụng lẫn nhau để sống.

Mẹ đấy con! Mẹ càng bi thống,

Cảnh đồng sàng dị mộng của đời;

Cái chơn tình đâu có mấy nơi,

Vạn sự chỉ ư thoi bạc nén.

Mẹ đấy con! trong bao có hoẽn,

Mặc dù lời nói chẳng nhằm chi;

Cũng có nhiều kẻ dạ người qu.,

Lỗi mấy cũng đổi đi làm phải.

Mẹ đấy con! Sửa ngay sửa vạy,

710. Cũng đều là dựa cái đồng tiền;

Từ mỹ nhơn cho đến tước quyền,

Đều có thể bị tiền mua chuộc.

Mẹ đấy con! Bị tiền ràng buộc,

Có mấy ai đâu được tự do;

Có cũng lo, không cũng âu lo,

Tiền sai khiến người ta đủ lẽ.

Mẹ đấy con! Đồng tiền mạnh mẽ,

Xúi giết ngườI, xúi kẻ bất hòa;

Tiểu can qua hay đại can qua,

720. Phần lớn cũng là do tiền bạc.

Mẹ đấy con! Biết bao tội ác,

Ai nghe qua cũng bắt châu mày;

Ấy cũng do tiền bạc khiến sai,

Từ xưa đến chí nay vẫn thế.

Mẹ đấy con! Mẹ mong toàn thể,

Nên dùng tiền chớ để tiền sai;

Trọng nghĩa nhơn hơn trọng tiền tài,

Đừng vì nó mà gây tội lỗi.

Mẹ đấy con! Tiền là bạc bội,

730. Nó không trung thành với người nào;

Vào trước rồi nó lại ra sau,

Không ai có thể nào cầm chắc.

Mẹ đấy con! Còn ăn còn mặc,

Còn sống trong thù tạc xa gần;

Cố nhiên là tiền bạc phải cần.

Dù ai cũng thế không tránh khỏi.

Mẹ đấy con! Như lời mẹ nói,

Cần tiền đừng bị gói trong tiền;

Làm ra nhiều để tạo phước duyên,

740. Chớ dành để hưởng riêng no ấm.

Mẹ đấy con! Nhưng cần suy gẫm,

Trường hợp nào trong cảnh trạng nào;

Đối vấn đề tiền bạc tạo đào,

Cần phải tạo cách nào chánh lẽ.

Mẹ đấy con! Lợi mình hại kẻ,

Lợi bao nhiêu cũng chớ nên làm;

Đừng vì lòng ích kỷ tham lam,

Thấy lợi hốt quên thân phải quấy.

Mẹ đấy con! Mẹ phân khi n.y,

750. Mọi việc điều cần lấy đồng tiền;

Có tiền ai cũng nể cũng kiêng,

Vì thế nó có quyền sanh sát.

Mẹ đấy con! Thật ra tiền bạc,

Cũng như loài cỏ rác khác chi;

Nó vốn là vô giác vô tri,

Người tạo nó rồi ti tôn nó.

Mẹ đấy con! Chúng sanh lớn nhỏ,

Tự tạo ra món nọ món kia;

Rồi đem lòng bảo thủ say mê,

760. Đến nỗi tạo nhiều bề tội ác.

Mẹ đấy con! Vấn đề tiền bạc,

Cũng như là khắp các vật nào;

Có thì dùng không cũng chẳng sao,

Tội lỗi sẽ không bao giờ có.

Mẹ đấy con! Vật mình tạo đó,

Rồi để cho chúng nó khiến mình;

Gây tội kia lỗi nọ tày đình,

Sao lại gọi thông minh được chớ.

Mẹ đấy con! Mẹ xem rất rõ,

770. Khắp chúng sanh lớn nhỏ trong đời;

Bận lòng theo tạm vật không rời,

Vì thế mãi sanh nơi cõi khổ.

Mẹ đấy con! Ở bên Tịnh Độ,

Đất bằng vàng nhà cửa bằng châu;

Cảnh trang nghiêm xinh đẹp nhiệm mầu,

Cõi trần thế có đâu sánh kịp.

Mẹ đấy con! Phật Ngài khéo hiệp,

Màu xinh nầy đến sắc đẹp kia;

Kết lại thành một cõi Liên huê,

780. Tuyệt mỹ nói sao cho hết được.

Mẹ đấy con! Nhưng mà khắp nước,

Cả lúc nào cũng được hòa bình;

Không ai rằng vật nọ của mình,

Cũng chẳng có ai tranh ai cả.

Mẹ đấy con! Tuy nhiều báu lạ,

Mà không ai có dạ tranh giành;

Ấy là nhờ ai cũng trọn lành,

Thấy của chẳng lòng sanh tham nhũng.

Mẹ đấy con! Mong rằng khắp chúng,

790. Vật nào mà thiết dụng sắm ra;

Dù lầu đài phố xá muôn tòa,

Xem thường chẳng đắm sa bận bịu.

Mẹ đấy con! Gặp ai nghèo thiếu,

Liền ra tay vớt kéo ra giùm;

Tiền bạc không bị nó làm cùm,

Lại cũng chẳng đeo đùm nhà cửa.

Mẹ đấy con! Sắm cho nhiều của,

Riêng vợ con cha mẹ ấm lành;

Có thừa đem làm lợi nhơn sanh,

800. Được như thế tội tình đâu có.

Mẹ đấy con! Làm theo lời đó,

Giàu dường bao của có dường bao;

Không ai sầu ai oán mãi nào,

Đêm nằm khỏi rào sau ngăn trước.

Mẹ đấy con! Làm như vậy được,

Chẳng mất giàu lại phước có ra;

Lúc sống an hưởng sự vinh hoa,

Khi thác khỏi đọa sa địa ngục.

Mẹ đấy con! Tầm tiên lánh tục,

810. Chẳng gì hơn cõi trược đừng mê;

Một lòng nguyền tầm đạo Bồ đề,

Trối (2) mặc những danh kề lợi cận.

Mẹ đấy con! Lợi danh nhơ bẩn,

To bao nhiêu dù lớn bao nhiêu;

Thị như là bèo bọt rác rều,

Lòng chẳng chút bíu-dìu theo nó.

Mẹ đấy con! Lợi danh dù có,

Cũng vẫn nên xem nó như không;

Lợi danh đều hiến chúng đại đồng,

820. Riêng mình lòng vẫn không một vật.

Mẹ đấy con! Lấy lòng thành thật,

Giúp đời không một vật nào từ;

Người cùng mình như một thể ư,

Điều tốt chẳng bao giờ tiếc cả.

Mẹ đấy con! Mẹ chưa yên dạ,

Đường con đi còn quá xa xôi;

Biết bao nhiêu sóng gió dập dồi,

E con chẳng vững nơi tay lái.

Mẹ đấy con! Lấy lòng quảng ái,

830. Độ đời dù thân phải cách nào;

Cũng nên vui đừng có núng nao,

Thương người chẳng khác nào mình vậy.

Mẹ đấy con! Dù ai có khuấy,

Mối đạo mầu vẫn chói khắp nơi;

Bằng không thì như mất ánh trời,

Vạn vật chẳng còn nơi ấm áp.

Mẹ đấy con! Mưa sa nắng táp,

Càng lâu càng cứng cáp thêm nhiều;

Dễ đâu làm cho dạ ngả xiêu,

840. Tòng bá vẫn một màu xanh biếc.

Mẹ đấy con! Dù ai có giết,

Chỉ hại phần xác thịt thúi hôi;

Chớ linh hồn sẵn vị sẵn ngôi,

Lúc nào cũng an ngồi tự tại.

Mẹ đấy con! Có chi kinh hãi,

Xác tạm như là cái bao tay;

Lúc không cần thì lột ra ngay,

Đâu mang mãi đâu hay đau đớn.

Mẹ đấy con! Chết là cái vốn,

850. Sợ hay không cũng vẫn phải đi;

Nên xem thường chớ hoảng hốt gì,

Tinh thần vẫn uy nghi bình tĩnh.

Mẹ đấy con! Biết thân tạm vịn,

Chớ vì thân nảy tánh bất lương;

Hãy đem thân tạm ấy làm đường,

Đỡ chân kẻ còn đương thống khổ.

Mẹ đấy con! Gặp duyên thì độ,

Qua rồi thôi chẳng có để lòng;

Cứu đời không mong đợi nhắc công,

860. Thế mới khỏi bị tròng trói kiếp.

Mẹ đấy con! Ai nguy thì tiếp,

Ai khốn nàn ra giúp đỡ ngay;

Tốn công hay tốn của chẳng nài,

Được vậy chỉ một đời đắc đạo.

Mẹ đấy con! Chia cơm xẻ áo,

Có mấy ai được thảo lòng đâu;

Vì thế nên cứ mãi âu sầu,

Kẻ thừa thãi người đâu cũng thiếu.

Mẹ đấy con! Kẻ giàu muôn triệu,

870. Người thấy không một điếu trong nhà;

Chẳng động lòng giúp đỡ năm ba,

Còn lợi dụng mới là đáng trách.

Mẹ đấy con! Giàu sang kiêu cách,

Hung hiếp người đói rách nghèo nàn;

Ấy phần đông trong cõi thế gian,

Mẹ chẳng ngớt buồn than cảnh ấy.

Mẹ đấy con! giàu không biết phải,

Bị kẻ hờn người lại trách phiền;

Chừng gặp khi cảnh ngộ bất yên,

880. Thân ấy khổ bút nghiên nào tả.

Mẹ đấy con! lúc sang sang quá,

Đến khi hèn hèn hạ vô cùng;

Sự nhục vinh trong một khắc chung,

Vương tướng đó rồi trùng dế đó.

Mẹ đấy con! được thân giàu có,

Gặp ai người đói khó hàn vi;

Nên xót thương chớ dạ khinh khi,

Hãy giúp họ những gì đáng giúp.

Mẹ đấy con! nếu mình tốt phúc,

890. Có thời hơn kẻ khác phần nào;

Nên khiêm nhường chớ có xấc cao,

Hãy nhân đó để trau việc nghĩa.

Mẹ đấy con! giống lành khá tỉa,

Có thần nhơn chặt chịa quanh thân;

Dù gặp khi lỡ bước sa chân,

Không đến đỗi ra thân hèn hạ.

Mẹ đấy con! Có vay có trả,

Từ xưa nay nhơn quả không lầm;

Kẻ đang đi trong giữa rừng lâm

900. Nói sao tiếng dội làm theo vậy.

Mẹ đấy con! phải thì gặp phải,

Còn quấy thì có quấy trả cho;

Đường dữ lành há chẳng toan lo,

Chọn lựa cái thơm tho để lấy.

Mẹ đấy con! khi người biết quấy,

Nhưng không lòng hối cải tránh xa;

Chẳng khác nào sông có mập xà,

Biết mà vẫn lội qua bất kể.

Mẹ đấy con! kẻ mê như thế,

910. Mạng căn kia dường thể tơ treo;

Sang trở hèn giàu sẽ trở nghèo,

Nay không gặp mai chiều cũng gặp.

Mẹ đấy con! có khi ác tập,

Mà đương thân không gặp hung tai;

Ấy năm rồi lúc vựa còn đầy,

Nay tuy đã nhiều xài chưa hết.

Mẹ đấy con! nhưng sau khi chết,

Bước sang đời kế tiếp than ôi;

Sự khổ lao suốt cả đời thôi,

920. Vốn một phải trả lời năm bảy.

Mẹ đấy con! thế nên việc quấy,

Cả chúng sanh đều phải răn chừa;

Dù cho lòng có lắm thích ưa,

Cũng rán nhẫn chớ rờ mó tới.

Mẹ đấy con! bị oan nghiệp trói,

Đọa sanh trong ba cõi sáu đường;

Thân đã là suốt chịu đau thương,

Tâm linh cũng bị luôn mờ ám.

Mẹ đấy con! thân sa vào khám,

930. Khổ dường bao hắc ám dường bao;

Cõi trần ai cũng thế khác nào,

Muôn nỗi khổ ví bao không hở.

Mẹ đấy con! cũng vì lẽ đó,

Mẹ hằng mong lớn nhỏ gái trai;

Nợ hồng trần rán trả đừng vay,

Cho được khỏi đầu thai cõi trược.

Mẹ đấy con! vừa là tu phước,

Và vừa lo khêu đuốc huệ tâm;

Sẽ vượt qua khỏi bể luân trầm,

940. Chắc như vậy không lầm đâu trẻ.

Mẹ đấy con! như lời của mẹ,

Nếu trong đời có kẻ tin theo;

Và thật hành một cách khắn keo,

Chắc chắn sẽ được siêu Cực lạc.

Mẹ đấy con! đời trong gang tấc,

Danh dường bao lợi lộc dường bao;

Bị nhồi qua một lượng ba đào,

Muôn việc chỉ chiêm bao một giấc.

Mẹ đấy con! khắp người quả đất,

950. Cũng khá suy rồi dứt nghiệp trần;

Sớm chiều lo lập chí tu thân,

Lánh cõi tạm tìm chân thế giới.

Mẹ đấy con! rồi đây sẽ tới,

Bảy ngày đêm bặt lối trời trăng;

Biết bao nhiêu yêu quái tinh chằn,

Chúng hiện đến bắt ăn kẻ ác.

Mẹ đấy con! cha con xa lạc,

Tiếng khóc than bi đát thảm sầu;

Khắp người đều như thế khác đâu,

960. Không ai giúp ai nào được cả.

Mẹ đấy con! bụng đà đói rã,

Cơm cũng không mà cá cũng không;

Rau cỏ cõi khoai củ ráo nông,

Chồng nhìn vợ khóc ròng mới thảm.

Mẹ đấy con! bảy ngày hắc ám,

Khắp trời đâu cũng sấm nổ vang;

Biết bao người vù sự kinh hoàng,

Phát cuồng chạy khắp làng cùng ngõ.

Mẹ đấy con! người đời đâu rõ,

970. Cảnh tang thương chỉ có phút giây;

Đồng khô khan nước phủ dẫy đầy,

Sông biển đó rồi cây rừng đó.

Mẹ đấy con! nay tuy giàu có,

Biết đâu mai mốt nọ nghèo nàn;

Sự đổi thay trong một khắc gian,

Chớ bỏn xẻn hãy toan làm phước.

Mẹ đấy con! mẹ hằng ao ước,

Khắp chúng sanh sớm được quày đầu;

Dù ngày kia có cảnh thảm sầu,

980. Nhờ Thần Phật phép mầu cứu hộ.

Mẹ đấy con! đời chưa hết khổ,

Kể từ đây vô số tai ương,

Đáng lo âu cảnh máu nhuộm đường;

Tai đầy tiếng thê lương kêu khóc.

Mẹ đấy con! cảnh đời tang tóc,

Từ thị thành đến hốc hang cùng;

Đâu cũng đều mang gánh họa chung,

Khổ với thảm vô cùng ớ trẻ.

Mẹ đấy con! nói sao cạn lẽ,

990. Nạn nầy qua rồi kế nạn kia;

Ngục trần gian khoá bị mất chìa,

Thương sanh chúng nhiều bề khổ não.

Mẹ đấy con! ngồi trên sen báu,

Nhìn chúng sanh không ráo hột châu;

Từ trẻ thơ cho đến bạc đầu,

Cũng chung chịu một bầu lao lý.

Mẹ đấy con! đày trong tục lụy,

Khổ suốt đời đâu nghỉ phút nào;

Người sang hèn hoặc kẻ nghèo giàu,

1000. Đều chịu khổ như nhau tất cả.

Mẹ đấy con! khổ thân hoạn họa,

Khổ về bề giặc giã thù hiềm;

Lòng sợ lo không phút nào êm,

Nghèo cũng thế có tiền cũng thế.

Mẹ đấy con! luống mưu trăm kế,

Chẳng làm sao thân thể không già;

Hoặc bịnh nầy tật nọ sinh ra,

Bao nhiêu đó cũng là thấy khổ.

Mẹ đấy con! của tiền muôn hộ,

1010. Thân cũng huờn lại thổ khỏi đâu;

Mưu làm chi những kế độc sâu,

Cho kẻ khác chịu sầu chịu khổ.

Mẹ đấy con! nay gần đến chỗ,

Đức Ngọc Hoàng bôi sổ loài người;

Nếu không làm hiền đức tốt tươi,

Hồn xác chẳng còn nơi cứu rỗi;

Mẹ đấy con! đời như ổ mối,

Chừng gặp khi nước dội khỏi bờ.

Thì chỉ trong giây lát phút giờ,

1020. Cả thành quách đều xô theo nước.

Mẹ đấy con! rán mà tích phước,

Chớ làm điều bạo ngược lung lăng;

Sẽ thoát qua cuộc đại biến nàn,

Được xem thấy hội hàng Tiên Phật.

Mẹ đấy con! mẹ thương vạn vật,

Đang sanh trong thế mạt đời cùng;

Vui một hai, khổ thảm muôn trùng,

Nhưng ít kẻ để lòng nghĩ tới.

Mẹ đấy con bản đồ thế giới,

1030. Đang nằm trên lũ mối tham tàn;

Con hãy xem chỉ một khắc gian,

Bản đồ ấy rã tan từ mảnh.

Mẹ đấy con! xót thương bá tánh,

Bị lửa nhà bên cạnh cháy lan;

Cả gia đình sự nghiệp tiêu tan,

Một kẻ trút muôn ngàn người khổ.

Mẹ đấy con! xác cây pháo nổ,

Nó tan ra mảnh nhỏ thế nào;

Quả đất nầy đến lúc tiêu hao,

1040. Cũng như thế khác nào ớ trẻ.

Mẹ đấy con! con ghi lời mẹ,

Vẹt góc gai tìm kẻ hữu tâm;

Chỉ dạy lời đạo lý thâm trầm,

Kẻo việc đến không làm sao kịp.

Mẹ đấy con! chơn tu một kiếp,

Siêu Phật-đài thoát nghiệp luân hồi;

Thường lúc nào cũng được an vui,

Không nạn khổ không nơi phiền não.

Mẹ đấy con! tu là quí báu,

1050. Nợ trần gian càng tạo càng sâu;

Sự lợi danh như miếng mồi câu,

Say mê nó ngắn thâu số kiếp.

Mẹ đấy con! khổ lao trùng điệp,

Nên giúp đời chớ bịp lừa đời;

Thay vì tiền phung phí ăn chơi,

Làm phước thiện cho người nhờ nhõi.

Mẹ đấy con! thấy ai nghèo đói,

Lòng cũng nên biết nhói biết đau;

Lượng sức mình giúp họ với nào,

1060. Chớ tiếc của làm màu xa lạ.

Mẹ đấy con! gặp người rách rã,

Mà không đem lòng dạ xót thương;

Đến khi mình vướng lấy tai ương,

Sẽ bị kẻ mở đường nói lảng.

Mẹ đấy con! còn nhiều khổ nạn,

Việc tới lành dữ toán (3) sao ra;

Đối với ai cũng lấy hiền hòa,

Hợp đạo lý cũng là ph.ng hậu.

Mẹ đấy con! hẳn con đã thấu,

1070. Lúc thuận thì cậu cậu ông ông;

Thoảng một khi có việc trái lòng,

Kêu tên tộc chửi không ngại miệng.

Mẹ đấy con! bình thời lặng tiếng,

Hữu sự thì kiếm chuyện khó khăn;

Người đời nay lòng biết mấy ngăn,

Phải dè dặt cách ăn thói ở.

Mẹ đấy con! hùm beo không sợ.

Sợ thế gian kẻ ở hai lòng;

Khi vì tiền vì muốn lập công,

1080. Tình thân mấy họ không hề tưởng.

Mẹ đấy con! lo thân sung sướng,

Nỡ làm cho người vướng nạn tai;

Sự có thường trong cuộc đời nay,

Mẹ càng ngắm càng cay đôi mắt.

Mẹ đấy con! khi thời thế đắc,

Nỡ xuống tay làm ngặt cô thân;

Cũng đang nhiều trên khắp cõi trần,

Thương hại kẻ tay chân hục hạt.

Mẹ đấy con! tiếc cho kẻ ác,

1090. Xài quá hơn số phước đã dành;

Trong nhứt thời mất cả liệt oanh,

Thân ấy khác nào nhành lìa cội.

Mẹ đấy con! đòn cân phước tội,

Trên hai vai của mỗi người đời;

Rất công bằng lắm ớ con ơi,

Rằng không có là người lầm đấy.

Mẹ đấy con! cũng vì lẽ ấy,

Mẹ muốn cho cả thảy nhơn sanh;

Hãy bình tâm chọn lấy điều lành,

1100. Sang trọng thế, rách tanh cũng thế.

Mẹ đấy con! biết chừa biết để,

Cùng Phật Tiên cùng bệ khác đâu;

Lấy từ bi hai chữ làm đầu,

Nghiệp oan khỏi và đâu khổ kiếp.

Mẹ đấy con! chúng sanh bị nghiệp,

Lôi kéo vào trong kiếp phù sanh;

Nghiệp ấy là việc tạo bất lành,

Bằng . tưởng hoặc bằng hành động.

Mẹ đấy con! giống gieo lên mộng,

1110. Mạnh thì mau yếu rắm hơi lâu;

Hưởng đương đời hoặc đến đời sau,

Đều do nghiệp cạn sâu ra đấy.

Mẹ đấy con! thứ mau ăn trái,

Thứ đợi lâu mới nảy bông ra;

Giống nghiệp kia cũng thế ấy là,

Chớ cho chốn bao la không mắt.

Mẹ đấy con! trâu không ai dắt,

Mà tự nhiên nó biết về chuồng;

Bởi mỗi ngày đi lại thường luôn,

1120. Nên nó đã thuộc quen đường xá.

Mẹ đấy con! thế đâu còn lạ,

Nghiệp mê là do cả thói quen;

Quen thấp hèn sanh chốn thấp hèn,

Lạ đường Phật khó lên cõi Phật.

Mẹ đấy con! say mê vật chất,

Phải đi theo đường đất thế gian.

Lòng không ưa mến cõi Niết bàn;

Thì đâu hướng chân sang đường Phật,

Mẹ đấy con! đấy là tóm tắt,

1130. Nghiệp lực hay dẫn dắt thế nào;

Vậy con ơi rán liệu làm sao,

Đừng bị nghiệp trần lao lôi cuốn.

Mẹ đấy con! lựa cho phải luống,

Thân không như rau muống ớ con;

Rán tìm cho ra lối thường còn,

Lầm một kiếp khổ luôn nhiều kiếp.

Mẹ đấy con! thân nên uổng tiếc,

Chớ ném vào những kẹt hôi tanh;

Nên hy sinh vào chỗ cao thanh,

1140. Cho nhơn loại hoặc nền trung hiếu.

Mẹ đấy con! tiếc thân phải liệu,

Chớ cho lòng bận bịu nơi thân;

O bế thoàn dùng để làm chân,

Không có nghĩa quanh quần theo nó.

Mẹ đấy con! thân khi cần bỏ,

Thì bỏ ngay chẳng có dần dà,

Noi theo gương Đức Phật Thích Ca,

Mà động chỉ tất là đúng đạo.

Mẹ đấy con! thân là quí báu,

1150. Thân cũng là như thảo như rơm;

Khi quí thì quí chẳng gì hơn,

Lúc rẻ phải rẻ không chỗ sánh.

Mẹ đấy con! đạo thì có hạnh,

Hạnh là hành của tánh từ bi;

Lợi cho đời bất luận những gì,

Sẵn sàng để thi vi không tiếc.

Mẹ đấy con! đặt trên các việc,

Một trí thần suy xét kỹ càng;

Sẽ tránh mình khỏi những nghiệp oan,

1160. Việc không đến dở dang hối hận.

Mẹ đấy con! biết làm bổn phận,

Không Phật Tiên cũng đứng về Thần;

Ở phần nào xử vẹn lấy phần,

Đời đạo cứ thế không bại hoại.

Mẹ đấy con! lợi và điều hại,

Cho linh hồn và cái xác thân;

Hiện tại hay là vị lai phần,

Biết làm đúng, biết ngưng cho đúng.

Mẹ đấy con! điều nầy đem dụng,

1170. Cho mình và cho chúng khắp nơi;

Cứu riêng thân và cứu người đời,

Sống thảo thuận thác ngồi sen báu.

Mẹ đấy con! vì sao hành đạo,

Vì muốn cho dứt nẻo luân hồi;

Nên mọi điều tội lỗi đành thôi,

Làm phước thiện trau giồi trí huệ.

Mẹ đấy con! điều nầy không kể,

Ba tạng kinh dù để nằm lòng;

Cũng chẳng hề đắc quả thành công,

1180. Chỉ đếm bạc của ông đại phú.

Mẹ đấy con! tâm luôn tự chủ,

Ngoại cảnh không quến rũ được lòng;

Thường được như một tấm gương trong,

Soi các vật mà không nhiễm vật.

Mẹ đấy con! chủ tâm khi mất,

Khác nào như trong nước không vua;

Sự loạn ly nổi cả bốn mùa,

Cảnh đói khổ bao giờ cho hết.

Mẹ đấy con! câu rằng cái nết,

1190. Dù cho đem đánh chết không chừa;

Chuyện xấu xa hãy rán ngăn ngừa,

Quen rồi khó làm cho quên được.

Mẹ đấy con! cần quan sát trước,

Rồi thi hành sau ắt không lầm;

Thế nên đừng quên chủ lấy tâm,

Được vậy sẽ ắt làm nên đạo.

Mẹ đấy con! con nhà Phật giáo,

Phải gìn câu hòa hảo lẫn nhau;

Đuốc từ bi đâu cũng rọi vào,

1200. Dắt những kẻ đang lao trong tối.

Mẹ đấy con! giới răn là cội,

Lìa cội rồi bông trái không sanh;

Nếu luật nghi lòng biết chặt gìn,

Tất sẽ được đắc thành vị quả.

Mẹ đấy con! nhớ câu hỷ xả,

Nên thứ tha chớ dạ câu mâu;

Càng ghét nhau càng chuốc thảm sầu,

Chỉ có hại nào đâu có lợi.

Mẹ đấy con! khá suy nghĩ tới,

1210. Mang phàm thân ai khỏi vết tỳ;

Kẻ lỗi lầm biết hối cải đi,

Người ấy đáng nên ghi người tốt.

Mẹ đấy con! cuộc đời sắp rốt,

Đạo hạnh cần giũa gọt cho thường;

Đừng ngại chi những lúc nắng sương,

Sẽ kịp đến ngày trương bảng ngọc.

Mẹ đấy con! gần ngày thi lọc,

Sớm khuya nên đạo học cho siêng;

Rán làm cho đẹp mặt tổ Tiên,

1220. Tên tuổi được nêu trên thư án.

Mẹ đấy con! việc trong chớp nhoáng,

Như màu rơi vào chén nước trong;

Tục hóa Tiên, núi hóa ra sông,

Con gà hiện giữa tròng vàng trắng.

Mẹ đấy con! đạo mầu miễn đặng,

Ai lời cay tiếng đắng mặc ai;

Chữ tu hành cứ vẫn miệt mài,

Xong phận tớ lòng thầy cũng hả.

Mẹ đấy con! gặp khi tai họa,

1230. Hãy cho như viên đá mài dao;

Mài cọ nhiều kim sẽ nên mau,

Lòng chẳng một mảy nào buồn bã.

Mẹ đấy con! muốn cao đạo quả,

Thân phải vui chịu cả khó khăn;

Khó sóng tâm khi phải làm bằng,

Khó nhớ lúc khổ nàn đưa lại.

Mẹ đấy con! khó hơn hết thảy,

Ý tưởng luôn tháy máy không ngừng;

Nó tưởng điều nhơ xấu nhiều hơn,

1240. Chỗ nào nó cũng từng léo tới.

Mẹ đấy con! thần Tiên cảnh giới,

Ý tưởng nầy chưa gọi toàn trừ;

Có lần vì do sự tưởng tư,

Trong nháy mắt ra người phàm tục.

Mẹ đấy con! khuấy lên một phút,

Hồ mấy trong cũng đục lại liền;

Trong lòng khi khởi sự đảo điên,

Bao nhiêu trí huệ liền mất hết.

Mẹ đấy con! gương trong đem phết,

1250. Chẳng còn soi thấy mặt phải không;

Khi tham sân ái cảm động lòng,

Trở tâm tối hết thông chơn giả.

Mẹ đấy con! hiểu rành đạo cả,

Sợ vọng tâm hơn sợ tù đày;

Tù đày làm khổ một kiếp nay,

Vọng tâm khổ sau nầy muôn kiếp.

Mẹ đấy con! gió luôn liên tiếp,

Ngọn đèn không dễ đốt phải chăng;

Vọng tâm trần cứ mãi xung xăng,

1260. Trí huệ khó khai thông cho được.

Mẹ đấy con! chỉ nhìn vào nước,

Mà tự nhiên thấy được ánh trăng;

Ấy là do mặt nước phẳng bằng,

Nên nó có sức năng hiển vật.

Mẹ đấy con! người trong cửa Phật,

Phải lấy đây để thật hành theo;

Sáu căn không bị sáu trần đeo,

Sáu thông sẽ về theo tức khắc.

Mẹ đấy con! ngọc vùi trong đất,

1270. Khiến trở nên màu sắc lu mờ;

Hãy moi ra rửa lớp bùn nhơ,

Sắc ngọc vẫn sáng như xưa vậy.

Mẹ đấy con! cái viên ngọc ấy,

Bụi cát bao bọc lấy bề ngoài,

Chớ bên trong xưa cũng như nay;

Vẫn trong sáng không sai không khác,

Mẹ đấy con! lau xong bụi cát,

Ngọc sẽ ra sắc ngọc tự nhiên;

Khi dứt rồi các mối nghiệp duyên,

1280. Tâm ấy vẫn huờn nguyên sáng suốt.

Mẹ đấy con! rửa dơ mượn nước,

Ngăn lỗi thì nhờ được giới nghi;

Giới nghi lòng không phút nào ly,

Đạo quả đắc có chi là khó.

Mẹ đấy con! giới nghi nếu bỏ,

Như ngựa mà không có dây cương;

Làm sao dùng khi lạc bước đường,

Tội lỗi sẽ vấn vương rất dễ.

Mẹ đấy con! sống trong cõi thế,

1290. Mọi việc chi cũng dễ nhiễm ô;

Phải xét thân mộng huyễn hư vô,

Để thắng phục lòng ưa dục lạc.

Mẹ đấy con! đời vì tạm xác,

Mà tạo ra tội ác phải không;

Tạm xác khi hiểu chán nơi lòng,

Tội ác cũng sẽ không nảy nở.

Mẹ đấy con! muốn thân béo bở;

Muốn tình yêu muốn có tiền tài,

Muốn vị danh chẳng kém thua ai,

1300. Thành ra lắm người gây nên tội.

Mẹ đấy con! thoáng qua thấy lợi,

Nhìn kỹ thì có hại phi thường;

Chỉ làm cho thỏa kiếp hiện đương,

Bao nhiêu kiếp sau cam khổ báo.

Mẹ đấy con! cố tâm hành đạo,

Nên chán thân huyễn ảo mà tu;

Ví cuộc đời như cảnh lao tù,

Ngày đêm vẫn lo câu giải thoát.

Mẹ đấy con! biết ngoài quả đất,

1310. Có cõi tên Cực lạc Tây Phương,

Thân người bằng sen nực mùi hương;

Không bịnh lão không đường sanh tử.

Mẹ đấy con! cõi kia đủ thứ,

Muốn vật chi đều có đến ngay,

Cõi trần không thế sánh cảnh này,

Quyết tu để sang ngay cõi ấy.

Mẹ đấy con! khi qua bên ấy,

Nhìn lại đời sẽ thấy rùng mình;

Ở trong thân của mỗi chúng sanh,

1320. Đầy giòi tửa hôi tanh khó kể.

Mẹ đấy con! đã là như thế,

Còn tranh nhau đủ kế đủ phương;

Tánh xấu xa không thước đo lường,

Rốt rồi cũng thịt xương tan rã,

Mẹ đấy con! không ai thong thả,

Ai cũng luôn có dạ lo âu,

Được hay thua đều chẳng sướng đâu,

Mà ai cũng lo câu thắng thối.

Mẹ đấy con! thấy đời giả dối,

1330. Buồn rồi thương đến đỗi rơi châu;

Ước rằng ai cũng biết quày đầu,

Để cùng hưởng được câu an lạc.

Mẹ đấy con! ai người được giác,

Nên đứng ra dìu dắt kẻ mê;

Đồng tâm nhau đường thiện trở về,

Cho một kiếp xong tề nghiệp báo.

Mẹ đấy con! cùng nhau biết đạo,

Ai cũng đều ngay thảo một lòng;

Nước thái bình dân sẽ thong dong,

1340. Cõi tục trở nên bồng lai cảnh.

Mẹ đấy con! không nhơn ngã tánh,

Lòng tham sân sẽ chẳng nơi sanh;

Tham sân không, không cuộc tranh giành,

Được vầy sẽ hòa bình vĩnh viễn.

Mẹ đấy con! tóm ngăn câu chuyện,

Thế giới nầy sắp đến đổi dời;

Qua sau cơn nước lửa đầy trời,

Người sống sót là người hiền đức.

Mẹ đấy con! gắng công chí sức,

1350. Lo tu cho qua cuộc bể dâu;

Để xem thần Tiên trổ phép màu,

Lập đời mới khắp đâu cũng mới.

Mẹ đấy con! không phao mà nổi,

Không cánh mà bay tới xa gần;

Ấy là người đại thế giới tân,

Ai cũng vẫn hiền nhân thông thái.

Mẹ đấy con! rán mà làm phải,

Để thần Tiên hội lại bên mình;

Trước là trừ được nạn ôn binh,

1360. Sau khỏi các cực hình thê thảm.

Mẹ đấy con! lòng càng nhúa nhám,

Càng cho thân dễ bám chông gai;

Chừng họa sầu nam bắc đông tây,

Khổ ách đến dẫy đầy khó trốn.

Mẹ đấy con! phước nhân căn bổn,

Khi tai nàn nên trốn vào đây;

Của tiền đừng bạ việc xí xài,

Nên làm phước dành ngày mai hậu.

Mẹ đấy con! việc tu được thấu,

1370. Phước không trau huệ đạo không giồi;

Khác nào người ôm giữ cái nồi,

Gạo thóc chẳng nước nôi cũng chẳng.

Mẹ đấy con! nồi không ăn đặng,

Biết không làm việc chẳng hề nên;

Tuổi già gần việc thác kế bên,

Hãy liệu gấp chớ nên bê trễ.

Mẹ đấy con! con ơi chớ nệ,

Rán chịu lòn hầu để cứu dân;

Cứu được người dầu phải mất thân,

1380. Cũng vui vẻ lòng đừng ngần ngại.

Mẹ đấy con! đem thân tạm hoại,

Đưa linh hồn đến cõi Niết bàn;

Ấy là chân hạnh phúc vinh quang,

Nên sốt sắng chớ toan lười lã.

Mẹ đấy con! thân mình chẳng xá,

Quí trọng thân tất cả người đời;

Tâm hồn nầy dễ có mấy người,

Kẻ có được đất trời cũng nể.

Mẹ đấy con! con từng lập thệ,

1390. Cứu chúng sanh khỏi bể luân trầm;

Thân dù cho tan nát dập bầm,

Cũng hoan hỷ không tâm phiền não.

Mẹ đấy con! chẳng từ bi đạo,

Đâu thương người khổ não trong đời;

Biết thương người mới cứu giúp người,

Hy sinh cả cuộc đời chẳng tiếc.

Mẹ đấy con! tâm hồn siêu việt,

Con đem giao khắp hết mọi nơi;

Để cho người chưa tỉnh mộng đời,

1400. Có dịp cải sửa nơi hèn úa.

Mẹ đấy con! lời lành rộng bủa,

Cho đạo luôn nơi cửa chật người;

Ý nguyện con thỏa mãn tốt tươi,

Phật cũng được phỉ hồi mong ước.

Mẹ đấy con! cửa thiền sau trước,

Vắng người là thế cuộc khổ nhiều;

Kẻ từ tâm phải rán réo kêu,

Cho lão ấu biết điều đạo đức.

Mẹ đấy con! những người đã thức,

1410. Con rán khuyên họ được thức luôn;

Dù khổ lao dù lắm cảnh buồn,

Cũng rán nhẫn cho tròn đạo cả.

Mẹ đấy con! kẻ chưa hối quá,

Họ khác nào như cá ăn câu;

Chẳng nhả ra sẽ mắc khỏi đâu,

Khá khuyên họ hồi đầu hướng thiện.

Mẹ đấy con! trẻ chơi mé giếng,

Con cho rằng nguy hiểm hay chăng;

Với kẻ ưa tính việc ác gian,

1420. Sẽ không tránh khỏi đàng khổ báo.

Mẹ đấy con! nếu không cơm cháo,

Xác thân không thể bảo sanh tồn;

Còn không lòng hướng thiện qui chơn,

Linh hồn chẳng khỏi cơn đày đọa.

Mẹ đấy con! một lần sanh hóa,

Dễ chuyển luân đến cả muôn lần;

Phải rán tu ngay cả hiện thân,

Để sau khỏi hẳn phần sanh tử.

Mẹ đấy con! càng làm hung dữ,

1430. Càng chịu thêm đa sự nghiệp oan;

Nợ hồng trần lắm mối buộc ràng,

Không thể tránh khỏi đàng luân chuyển.

Mẹ đấy con! hay làm việc thiện,

Không ai thù ai oán đến mình;

Và chẳng cùng ai mắc tội tình,

Tất nhiên được hồn linh thong thả.

Mẹ đấy con! sanh nơi trần hạ,

Muôn người không một kẻ thanh nhàn,

Chỉ sống trong có một thời gian,

1440. Mà phải liệu trăm ban vạn sự.

Mẹ đấy con! bởi nhiều nghiệp dữ,

Nên thường mang hung sự nhiều hơn.

Không người nào được vẹn toàn thân,

Suy nghĩ kỹ phải chăng là khổ.

Mẹ đấy con! ngồi bên Tịnh Độ,

Thấy chúng sanh lớn nhỏ trong đời;

Chịu khổ lao không phút nào ngơi,

Lòng của mẹ vô hồi đau xót.

Mẹ đấy con! không ai thoát lọt,

1450. Lo miếng ăn tấm mặc cho thân;

Phụ vào nào bè bạn ái ân,

Ngày nào cũng quây quần theo đó.

Mẹ đấy con! miếng ăn không có,

Bụng trở nên đói khó vô chừng;

Tấm mặc không đủ đắp che thân,

Thấy lạnh lẽo không dằn run rẩy.

Mẹ đấy con! lòng luôn tháy máy,

Hết muốn nầy kế lại muốn kia;

Dù những điều khó được trăm bề,

1460. Lòng vẫn muốn không hề ngừng nghỉ.

Mẹ đấy con! mưu thần chước quỉ,

Lo sau thành như ý đã mong;

Tội bao nhiêu cũng thị bằng không,

Độc ác khác nào chông tẩm thuốc.

Mẹ đấy con! thân mưu lắm cuộc,

Mà cũng không sống được lâu dài;

Chỉ làm cho thêm kiếp bào thai,

Lên cõi tạm chịu ngày khổ não.

Mẹ đấy con! xét suy chu đáo,

1470. Tất chán điều gian xảo phần nhiều;

Vì nó không khiến kẻ thân yêu,

Còn xô kiếp trôi theo bể khổ.

Mẹ đấy con! hãy mau tỉnh ngộ,

Lánh đường tà tìm ngã chánh chơn;

Sớm chiều lo làm việc phước nhơn,

Đừng chiều cái tâm trần dục vọng.

Mẹ đấy con! cuộc đời đã mỏng,

Nên mượn ngay kiếp sống hiện thời;

Để giúp người ở khắp mọi nơi,

1480. Những lợi ích khi người thiếu thốn.

Mẹ đấy con! lấy thân làm vốn,

Để gây nhiều công lớn đức dày;

Nên nguyện tu ngay một kiếp này,

Cho được đến Phật đài mới thỏa.

Mẹ đấy con! dù cho nhồi quả,

Tự nhủ lòng chớ dạ núng nao;

Càng khổ nhiều đạo hạnh càng cao,

Nên lấy đó làm câu an ủi.

Mẹ đấy con! lời kia không dối.

1490. Không gian lao khó nổi công thành,

Chẳng cho chơn đạp sỏi dày sành;

Tây phương khó đưa mình đến chốn,

Mẹ đấy con! mỗi khi nguy khốn,

Mà vẫn vui không núng tim gan.

Là mỗi lần lên một nấc thang,

Càng chịu được là càng cao được.

Mẹ đấy con! thói quen khi trước,

Nay bỏ đi là việc khó khăn;

Bỏ được là mới thiệt chơn tăng,

1500. Linh hồn được siêu thăng do đấy.

Mẹ đấy con! rán mà nhẫn nại,

Buồn nầy qua rồi lại đến vui;

Chớ bận lòng đến cảnh ngược xuôi,

Hạ buồm giữa biển khơi rất uổng.

Mẹ đấy con! mây bay nước cuốn,

Chớ nó đâu hề đứng một nơi;

Hết khổ lao rồi đến thảnh thơi,

Lời mẹ dạy con ơi nên nhớ.

Mẹ đấy con! gỡ cho xong nợ,

1510. Qua kiếp nầy về ở Lạc bang;

Cùng các chư Bồ Tát đồng hàng,

Không bịnh lão không đàng sanh tử.

Mẹ đấy con chín từng ngôi thứ,

Toàn hoa sen có đủ sắc màu;

Cảnh an vui không sự khổ lao,

Rán tu niệm để mau qua đó.

Mẹ đấy con! nói xa khó rõ,

Việc gần đây nên tỏ con hay;

Cõi Ta-bà chừng đến sau này,

1520. Trở lại cảnh Bồng Lai chẳng khác.

Mẹ đấy con! những người sắp thác,

Tự biết liền mang xác vào rừng;

Ngồi dưới cây rồi tự bỏ thân,

Đất liền nứt tự chôn lấy xác.

Mẹ đấy con! tiết trời luôn mát,

Người lớn cao khuôn mặt tốt tươi;

Hiền lành và luôn nét vui cười,

Ai đều cũng đầy lời lễ nghĩa.

Mẹ đấy con! Rán mà trau trỉa,

1530. Làm sao cho được nhẹ tâm hồn;

Để sau ngày biến đổi càn khôn,

Được sống sót hưởng phần thưởng ấy.

Mẹ đấy con! chừng tân thế giới,

Chẳng bao giờ chim thấy rũ lông;

Các loại cây lá úa cũng không,

Chẳng hề có muỗi mòng châm chít.

Mẹ đấy con! các loài rắn rít,

Trong miệng không nọc độc như nay;

Và không còn những loại cây gai,

1540. Đâu đâu cũng toàn cây hữu dụng.

Mẹ đấy con! khắp đâu đâu cũng,

Nước biển sông như nước ao hồ;

Vẫn trong không một chút bợn nhơ,

Cá vẫn lội không hề khiếp sợ.

Mẹ đấy con! ngày đêm sáng rỡ,

Có trời trăng thay đổi luôn luôn;

Người vui không hề thấy cảnh buồn,

Ai cũng được thân luôn no ấm.

Mẹ đấy con! lúa kia khỏi rấm,

1550. Tự mọc lên trên chốn ruộng đồng;

Khi chín rồi có gió thổi lồng,

Tự bay thẳng vào trong kho dựa.

Mẹ đấy con! nhà không đóng cửa,

Không lo ai dòm ngó của ai;

Chẳng một người nào bị thiếu xài,

Của rơi cũng chẳng ai thèm lượm,

Mẹ đấy con! lòng gian khi ướm;

Tự trong thân lửa đượm cháy ra,

Trong phút giây là tự tiêu ma;

1560. Vì thế kẻ xấu xa không có.

Mẹ đấy con! rán theo hiền ngã,

Để sống cho tới đó mà coi;

Ai cũng đều tài phép hẳn hòi,

Tạo nên một cảnh đời kỳ bí.

Mẹ đấy con! nhờ câu đạo lý,

Khỏi tai ương khỏi bị trầm luân;

Được coi đời mầu nhiệm huyền thâm,

Của Tiên Phật lập nên kỳ tới.

Mẹ đấy con! sang qua đời mới,

1570. Mỗi nơi đều có cội Long Hoa;

Dưới cội thường có Đức Phật-Đà,

Vì sanh chúng nói ra pháp bảo.

Mẹ đấy con! nhiều người đắc đạo,

Có lục thông tự dạo bốn phương;

Nơi Phật-đà rộng mở đạo trường,

Nói nhiều pháp chưa từng nghe đến.

Mẹ đấy con! đến đây đáng mến,

Càng mến càng đưa đến đạo mầu;

Trái oan không hề bị buộc câu,

1580. Dù phải ở bao lâu không chán.

Mẹ đấy con! gần ngày phán đoán,

Khắp nữ nam hãy rán mà tu;

Đến ngày kia sẽ được đền bù,

Những cực khổ từ lâu đã chịu.

Mẹ đấy con! đường trần bận bịu,

Rốt cuộc là phải liễu theo trần;

Nát linh hồn nát cả xác thân,

Điều ấy há lòng không biết tiếc.

Mẹ đấy con! những khi tận diệt,

1590. Lửa khác hơn lửa thét thường ngày;

Không vật nào đương nổi lửa này,

Vì thế chẳng mấy ai tồn tại.

Mẹ đấy con! nước thường ngày chảy,

Vật nhẹ thì là nổi phải không;

Nhưng ngày kia có cuộc thủy hồng,

Vật nhẹ tợ sợi lông vẫn đắm.

Mẹ đấy con! mùi thiền khi thắm,

Lửa không thiêu nước chẳng đắm thân;

Thường có vì hộ pháp Long Thần,

1600. Đứng sẵn ở bên thân che chở;

Mẹ đấy con! mắt chừng khi mở,

Lạ nước non lạ cả đất trời;

Pháp Phật Tiên ngài khéo đổi dời,

Sự mau lẹ vẫn ngoài tưởng tượng.

Mẹ đấy con! có vàng muôn lượng,

Cũng không qua được chốn ấy đâu;

Chỉ có lòng biết hướng đạo mầu,

Mới qua được phía cầu bên ấy.

Mẹ đấy con! chớ nên ngần ngại,

1610. Rán mở lòng bác ái từ bi;

Và nhớ luôn niệm chữ A Di,

Giúp đời được điều gì cứ giúp.

Mẹ đấy con! hoa sen nở búp,

Rán làm cho đến lúc lớn ra;

Đừng nửa chừng đạo đức rời xa,

Hoa khô héo thì là thống khổ.

Mẹ đấy con! sự tu vẫn mộ,

Mặc dù là ai có ghét ưa;

Được như vậy không sớm thì trưa,

1620. Đạo sẽ đắc không hề sai chạy.

Mẹ đấy con! rán cầm tay lái,

Để cho thân qua cái bể sầu;

Mặc phong ba nhồi nhận đến đâu,

Vẫn bình tĩnh lo âu việc đạo.

Mẹ đấy con! vì câu hòa hảo,

Mẹ thương con không ráo mạch sầu;

Nhưng đạo mầu là vẫn đạo mầu,

Núi to dễ ai đâu xô ngả.

Mẹ đấy con! lo đường đạo cả

1630. Khác nào như tẩu m. cứu binh;

Mẹ hứa rằng đạo sẽ đắc thành,

Nếu không thế mẹ đành chịu đọa.

Mẹ đấy con! từ khi mọc giá,

Cho đến nay hái quả phải lâu;

Chẳng trì tâm khó đắc đạo mầu,

Rán ngừa lũ bọ sâu ớ trẻ.

Mẹ đấy con! khá suy cạn lẽ,

Những việc nào sắp sẽ làm ra,

Để tránh điều tà ác xấu xa;

1640. Bao nhiêu đó cũng là gần đủ,

Mẹ đấy con! sống say chết ngủ,

Thương trần gian không chủ lấy tâm;

Bị vô minh làm lắm sai lầm,

Khổ chẳng biết luân trầm không thấu.

Mẹ đấy con! đeo mang trần cấu,

Khó đưa thân qua thấu bên kia;

Hãy mở ra cho hết nặng nề,

Mới mong được dựa kề đức Phật.

Mẹ đấy con! chúng đương mê giấc,

1650. Việc ấy chưa được biết rõ ràng;

Con khéo lời đánh thức thế gian,

Nên cố dứt nợ oan chớ kết.

Mẹ đấy con! làm cho người chết,

Hoặc hại người chịu việc thảm sầu;

Ấy nợ oan chớ có tạo cầu,

Con rán nhớ để sau khuyên chúng.

Mẹ đấy con! đời như tim lụn,

Sớm muộn gì nó cũng tắt đi;

Rời thì an nếu nhiễm thì nguy,

1660. Sự như thế không suy cũng biết.

Mẹ đấy con! nói cho cạn việc,

Kẻ bất lương như rác trong thùng;

Chỉ đợi ngày đem đổ là cùng,

Cũng nên biết để lòng hối cải.